Žarko Obradović

In the last decade, the subject of sale, purchase or transit of natural gas between the countries in Europe has gained, in addition to the economic dimension, a much broader, and for some countries even more significant, geopolitical dimension. This is most evident based on the attitude of the United States and some European countries towards the projects for the construction of the Nord Stream 2, Turkish Stream and South Stream gas pipelines. By displaying a negative attitude towards these gas pipelines, the United States (with the support of some European countries) has formally emerged as a "protector of the energy interests of European countries" from Russian influence, i.e. Russian gas. Essentially, the United States is trying to slow down, reduce and suspend gas supplies from the Russian Federation (RF) to European countries, especially the most powerful ones (Germany, for example), and disguised by the need to "diversify gas supplies to European countries", thus reduce Russia's presence in Europe and quality of interstate relations. At the same time, the United States is trying to offer and sell its liquefied natural gas to European countries as an alternative to Russian gas, and to "fill in" the empty geopolitical space. The Russian Federation, on its behalf, instructed by the experiences from several "gas crises" with Ukraine, but also in accordance with its geopolitical interests, seeks (and has almost succeeded in doing so) to ensure the transport and sale of its gas by building new gas pipelines to Europe and improve relations with European countries. Other European countries, which need Russian gas, are trying to ensure energy security by participating in the construction of the gas pipeline, or by supporting the realization of that project. The fate of the gas pipeline and thus the possibility of gas distribution to individual states becomes a subject of interest (and conflict) of the great powers and their geopolitical interests.

U ovom radu su izloženi rezultati analize o društvenim uzrocima i razlozima koji su naveli velike sile da budu prisutne i umešane u događaje na Balkanu, kao i na sudbinu balkanskih država i kvalitet života njihovih građana. U funkciji ovog rada izložena je i hronologija najvažnijih društveno-istorijskih događaja iz XIX i XX veka koji su presudno uticali na uređenje Balkana i stvaranje nacionalnih država na ovom prostoru. Osnovni cilj rada je da pruži odgovor na pitanje: da li su balkanski narodi, zbog značaja prostora na kome žive, postali trajni zarobljenici interesa velikih sila ili pak imaju mogućnost da sami odlučuju o svom životu i budućnosti? Predmet ovog rada uslovio je i primenjene metode. Zato su ovde primenjene analitičko-sintetička metoda, deskriptivna i istorijska metoda, kao pomoćna metoda. Prostor Balkana je u protekla dva veka bio poprište brojnih sporova, konflikata i ratova, kako između balkanskih naroda, tako i protiv neke od velikih sila ili između velikih sila. Balkanski narodi su počev od HIH veka nastojali da stvore ili prošire svoje države, a velike sile su, gotovo uvek uticale na ishod tih planova, vodeći pri tom računa prevashodno o svojim. Takav značaj za velike sile Balkan duguje pre svega svom geografskom položaju, kao najkraćem putnom pravcu različitih delova Evrope sa Malom Azijom, kao i nastojanju velikih sila da ostvare uticaj i kontrolu nad ovim geostrateški izuzetno važnim područjem.

Odbrambena organizacija svake savremene države treba da bude izbalansirana civilno-vojna institucija sa jasno zakonski definisanom civilnom supremacijom. Ona mora biti sposobna da u okviru raspoloživih javnih resursa, obezbedi najoptimalniji ambijent za razvoj sistema odbrane a pre svega, pripremu i efikasnu i efektivnu upotrebu vojske u ostvarivanju dodeljenih joj misija. Obzirom da je projektovano stanje odbrambene organizacije u neprestanom razvoju i promenama, iskazanu kroz potrebu da se upodobi stvarni rizicima i raspoloživim resursima sistem odbrane mora biti u reformi koja ima trajni karakter. Shodno navedenom, Republika Srbija je u poslednjih dvadeset godina u nekoliko navrata usklađivala organizacionu strukturu Ministarstva odbrane, održavajući i stanje aktuelnog političkog trenutka u zemlji. Osnovno polazište u izgradnji optimalne organizacije Ministarstva odbrane u Republici Srbiji bila je želja da se obezbedi dominantna pozicija ministra odbrane u okviru rada nadležne institucije. To je ujedno predstavljalo osnovu za razvoj uspešnog menadžmenta i potrebnih resursa za civilnu administraciju, kako bi se pre svega ostvario potreban organizacioni model koji bi omogućio demokratski nadzor nad vojskom, ali istovremeno ispoštovao i vojnu ekspertizu u svim oblastima za koje je to neophodno. Ujedno usvajanjem novih strategijskih dokumenata i uvođenjem u promet koncepta totalne odbrane, traži se usklađivanje organizacije šeme Ministarstva odbrane sa aktuelnim viđenjem politike bezbednosti u zaštiti nacionalnih interesa Republike Srbije. U radu će biti prikazane promenu u organizacionoj strukturi Ministarstva odbrane Republike Srbije od 2000 godine do danas.

U ovom radu se razmatraju različiti aspekti savremenih političkih događaja i procesa koji sve više dovode u pitanje mogućnost opstanka Srbije u evrointegracijskim procesima, čiji je krajnji cilj ostvarivanje punopravnog članstva u Evropskoj uniji. Ovo je jedan od ključnih prioriteta i strateški cilj aktuelne spoljne politike Srbije. U tom kontekstu se naročito ukazuje na: evoluciju opredeljenja za članstvo u EU nakon petooktobarskih promena i tok reformskih procesa koji vode tome; na asimetrične, neprincipijelne i nepredvidive političke uslove i ultimatume koji se postavljaju Srbiji u pregovaračkom procesu, među kojima je najteži priznanje nezavisnosti Kosova, čime se destabilizuje Srbija, narušava njen teritorijalni integritet i suverenitet; kao i na druge političke pojave koje dovode u pitanje perspektivu njenog članstva u EU. Cilj ovog rada je da, na osnovu analize relevantnih dokumenata, rezultata novijih istraživanja i literature, kao i neposrednih zapažanja tendencija relevantnih političkih procesa, ukaže na osnovne političke činioce koji usporavaju Srbiju u evrointegracijskim procesima; a potom, pokuša da elaborira pitanja željene i neželjene budućnosti Srbije na evropskom putu. U metodološkom pristupu, u ovom radu, dominira analitičko deskriptivni metod, kao i komparativni metod čiji je smisao da objasni specifičnosti kriterijuma i uslova koji se postavljaju Srbiji za prijem u članstvo EU u odnosu na druge zemlje koje su već primljene ili one koje su u pregovaračkom procesu kao i Srbija.

Socijalna pravda i socijalna politika danas se nalaze u centru pažnje naučnika, političara, ekonomista, stratega ekonomskog i tehnološkog razvoja društva. Nijedno savremeno društvo danas se ne odriče socijalne pravde kao jednog od svojih temelja. Naravno, različita društva i različite politike, zavisno od čitavog niza društvenih činilaca na raz­ličite načine shvataju sadržaj i smisao socijalne pravde, a materijalne mogućnosti i karakter društvenog uređenja određuju njene objektivne domete. Socijalna pravda je danas, kao i kroz celu istoriju ljudskog roda višeznačna, složena, i u različitom stepenu dostupna. Socijalna politika je tvorevina savremenog građanskog društva, utemeljenog na građanskim slobodama i pravima, višestranačkoj parlamentarnoj demokra­tiji i tržišnoj utakmici. Socijalna politika je skup funkcionalno povezanih institucija i instrumenata, putem kojih se ostvaruje socijalna pravda, potvrđujući tako snagom činjenica da je socijalna pravda jedna od nespornih civilizacijskih tekovina savremenog doba. Ovo pitanje socijalne pravde, odnosno socijalne politike se na specifičan, često veoma konfliktan način otvara u zemljama tranzicije, uključujući i Srbiju.

Odnosi između Republike Srbije i Narodne Republike Kine su građeni jako dugo, uz međusobno razumevanje i podršku u međunarodnim odnosima da bi svoj puni kvalitet dostigli tokom 2016. godine uspostavljanjem „sveobuhvatnog strateškog partnerstva“ između dve države. Mnogobrojni susreti predstavnika dveju država na najvišem nivou u poslednjih nekoliko godina, činjenica da je Srbija (Beograd) bila domaćin Trećeg samita saradnje između Kine i zemalja Centralne i Istočne Evrope (16+1), realizovani (zajednički) projekti u Srbiji i drugi oblici saradnje, potvrdili su značaj međusobne saradnje i potisnuli razlike koje postoje između Srbije i Kine. Narodna Republika Kina je za Republiku Srbiju ne samo strateški partner nego i jedan od četiri stuba njene spoljne politike, a za Kinu, pored strateškog partnerstva, Srbija je postala i najznačajniji partner Kine na Balkanu i u Jugoistočnoj Evropi. Srbija je veoma aktivna unutar Procesa saradnje Kine sa zemljama Centralne i Istočne Evrope, sa brojnim projektima koji su planirani ili se zajednički izvode u Srbiji. Pored toga u okviru bilateralne saradnje kineska kompanija je izgradila u Srbiji most preko Dunava, što je prvi takav projekat koji je Kina izgradila u Evropi. Na taj način, kroz bilateralnu saradnju i saradnju unutar Procesa 16+1, Srbija je postala najvažniji partner Kine u ovom delu Evrope. Obe zemlje nastoje da smanje disbalans u ekonomskoj saradnji koji postoji u korist Kine (mnogo se više robe uvozi iz Kine, nego što se izvozi). Saglasnost dve zemlje oko značaja kineske inicijative „Pojas i put“ i spremnost da se projekti iz ove Inicijative usaglase sa planovima razvoja Srbije biće ne samo novi zamajac unapređenju saradnje između Srbije i Kine, nego i prilika da se realizuju brojni infrastrukturni i drugi projekti koji će unaprediti kvalitet života građana Srbije i potvrditi visok nivo bilateralne saradnje Srbije sa Kinom.