Vladimir Ilić

U ovome radu se upoređuju i kritički propituju najvažnije karakteristike strukturalizma i poststrukturalizma kao dve izuzetno važne teorijske orijentacije za razumevanje aktuelne društvene i političke stvarnosti in genere. U tom smislu, analiziraju se teoretske premise/konceptualizacije: strukture, subjekta, identiteta, jezičkih formi, retorskih inkoherentnosti teksta i generativnih konsekvencija moći, to jest kontekstualizacije njenih istorijski datih/nasleđenih institucija i praksi. Pored toga što rad pokušava i da popuni evidentnu prazninu koja vlada na nivou razumevanja ova dva diskursa u okviru srpskog politikološkog prostora, on pledira i za njihovu intenzivno projektovanje/primenu u interpretaciji indigene srpske političke realnosti. Rad tretira poststrukturalizam i kao svojevrsnu intrinsičnu kritiku strukturalizma, i kao „strukturalizam strukturalizma”, neku vrstu, jako slobodno rečeno, „meta-strukturalizma”. Pritom, postmodernistički meta-narativ se doživljava kao kulturna manifestacija/valencija akademski formulisanog meta-narativa poststrukturalizma.

U radu se polazi od stava da među ustanovama socijalne zaštite centri za socijalni rad imaju izuzetno odgovornu, složenu i značajnu ulogu u institucionalnom sistemu socijalne zaštite. Kao više funkcionalne ustanove socijalne zaštite, u kojima se neposredno ili posredno zadovoljava većina socijalnih potreba građana i njihovih porodica zasnovanih na multidisciplinarnom timskom radu kompetentnih stručnjaka, centri socijalne zaštite predstavljaju bazičnu stručno-institucionalnu osnovu socijalne zaštite u Republici Srbiji. Tako zasnovana aktivnost centara za socijalni rad posebno dolazi do izražaja u periodu tranzicije društveno-ekonomskih odnosa koja je ostavila veoma izražene posledice s aspekta socio-ekonomske politike za pojedine društvene grupe i koje se ponekad nazivaju „gubitnici tranzicije”. U poslednje vreme, usled migrantske krize, budući da se Srbija našla na mapi puta velikog broja izbeglica za Evropu, pojedini centri za socijalni rad dobijaju novu ulogu u zbrinjavanju i organizovanju nadzora nad maloletnim licima bez pratnje i nasilju u migrantskim porodicama. Složenost neposredne socijalne zaštite koju organizuju centri socijalne zaštite može se posmatrati kroz raznovrsnost i obimnost zadataka i stručnih aktivnosti koje se primenjuju prema pojedinim vrstama korisnika ili njihovih porodica.

Kritičko propitivanje, analiziranje, objašnjavanje i razumevanje, kao rezultat umeća prosuđivanja, za koje je potrebno stručno znanje i lična sposobnost kako bi se mogli izricati valjanji vrednosni sudovi o teorijama i empiriji socijalne delatnosti u konkretno-istorijskim uslovima, sve više i više pretpostavlja upotrebu analize sadržaja, u naučnim i isto tako u  stručnim istraživanjima i promišljanjima. Analizu sadržaja delanja, opštenja i ponašanja čovek vrši od svog nastanka.  Njena dva osnovna elementa su: značaj svetog, koje je omeđeno božanskim duhom, tajnovitošću, željom za približavanje savršenstvu i značaj ideologije koja pored lažnih i pristrasnih stavova sadrži i istinite iskaze o društvenoj stvarnosti i umetnosti. Interpretiranje socijalne prakse kao neposredne korisnosti (jedna od linija pragmatizma) ili prakse kao kriterija istine (vulgarni marksizma) više je nego jednostrano. Naime, ovaj pojam obuhvata različite vidove ljudske delatnosti: radikalnu transformaciju objektivne situacije, društvenu kooperaciju, komunikaciju, iskustveno stvaralaštvo, vrednosnu delatnost i  misaonu delatnost. U ovom radu se prispituju osnovne epistemiološke i naučno metodološke pretpostavke analize sadržaja i ukazuje na njen značaj u istraživanju socijalnih procesa, koji uključuju i delatnost socijalnog rad(nik).

Vrednosti spadaju u jedan od osnovnih fenomena psihičkog života pojedinca. Cilj je ustanoviti razlike između ispitanika u stepenu poželjnosti hedonističke, materijalističke i altruističke vrednosne orijentacije, kao i korelaciju ovih vrednosti sa tri osobine ličnosti: ekstravertnost, agresivnost i psihoticizam. Ispitivanje je obavljeno na uzorku od 142 ispitanika. Rezultati su pokazali da je najveću numeričku izraženost imala materijalistička vrednost (AS=3,61), dok najmanju numeričku izraženost pokazuje hedonistički stil života (AS=3,29). U statistički značajnoj, pozitivnoj, međusobnoj korelaciji su samo aktivistički i altruistički stil (p < .05). Rezultati bivarijatne korelacije pokazuju korelaciju psihoticizma sa svim vrednosnim orijentacijama i to u negativnom smeru (od - .176 do - .203), korelaciju ektravertnosti sa hedonizmom (.236) i ekstravertnosti i altruizma (.180). Zaključak je da je materijalna sigurnost primarna vrednost ispitanih osoba, a da je altruizam normativnog tipa, tj. da je u pitanju konformistički altruizam, kada je pojedinac potpuno svestan koristi koju ima od svog ponašanja.

Rad se bavi napetošću između koncepta socijalnog rada shvaćenog kao socijalna kura i nadzor, te socijalnog rada shvaćenog kao socijalna transformacija i rezistencija. U skladu sa tim rad analizira antiopresivne principe preko modernističke i postmodernističke paradigme socijalnog rada. Intencija je da rekonfigurisanje socijalnog servisa u skaldu sa osvešćivanjem vrednosnih pozicija socijalnog radnika, klijenatska interpretacija vlastite pozicije, osnaživanje ili jačanje statusa korisničkih zahteva i kompatibilna antiopresivna i anti-diskriminatorna praksa manifestuju profesionalne imperative u pokušaju afirmisanja efiksanijeg i efektnijeg standardizovanja delovanja u sferi socijalnog rada.

Često se siromaštvo identifikuje kao relativno trajna društvena pojava i karakteristika svih epoha u razvoju ljudskog društva. Promjenljivost siromaštva ogledala se u njegovim različitim karakteristikama u zavisnosti od konkretnog vremenskog konteksta i pređenih stupnjeva razvoja društva. Usljed takvog pristupa ovom multidimenzionalnom socijalnom fenomenu i danas prisutne polemike o: definisanju siromaštva, načinima mjerenja, različitim teorijskim perspektivama, i prisutnom dilemom koja je poprimila i filozofsku etiketu, ko je odgovoran za siromaštvo, pojedinac ili društvo? U ovom radu pružamo selekciju teorijskih pristupa siromaštvu savremenih autora sociološke i politikološke profilacije. Cilj rada jeste izvođenje jasnih klasifikacionih kriterijuma za razvrstavanje pristupa siromaštvu na osnovu postojećih teorijskih perspektiva o fenomenu siromaštva. Takođe, u radu je postavljeno niz socijalnih, političkih, ekonomskih pa i moralnih argumenata usljed kojih se nameće neophodnost revidiranja i kategorisanja postojećih i kreiranje novih teorijskih polazišta o siromaštvu.

Naučne studije i strategije EU na teme siromaštva, socijalne isključenosti i nezaposlenosti ističu da obrazovni nivo pojedinca ima statistički značaj za potencijalno javljanje siro¬maštva i nezaposlenosti. Istovremeno, što je viši prosječni nivo obrazovanja, to je manja mogućnost za ulazak u rizik siromaštva i nezaposlenosti. Ovaj rad preispituje aktivnosti na području visokog obrazovanja Crne Gore i stimuluse koje aktuelni sistem visokog obrazovanja pruža karijernim orijentacijama mladih. Hipoteza koju testiramo u ovom radu glasi: „trend usklađivanja potreba tržišta rada sa obrazovnim sistemom Crne Gore može limitirati proces visokog obrazovanja, iako je država već sada prilično daleko od evropskih standarda u pogledu broja visokoobrazovanih stanovnika“. Pretpostavili smo da takve intencije ne predstavljaju dobar podsticaj politikama borbe protiv siromaštva i nezaposlenosti nego upravo suprotno, ograničavaju njihovu efikasnost. Da bismo dokazali gore navedenu hipotezu, neophodno je utvrditi sljedeće: a) Da postoji negativna korelacija između broja obrazovanih i broja siromašnih u nekoj državi; b) Da postoji diskrepanca između broja visokoobrazovanih u Crnoj Gori i broja obrazovanih na nivou Evropske unije; v) Da karijerne orijentacije mladih zavise od kreiranje ambijenta u visokom obrazovanju koji će stimulativno uticati na njihov ljudski kapital.

Ovaj rad se bavi promenama u interpretaciji socijalne politike na nivou diskurzivne ekstenzije koncepta novim procesima, koji se mogu detektovati kao trans-nacionalni (bilateralni, regionalni i globalni) plan socijalne politike. Prvi deo rada se bavi uticajem tih elemenata na samo definisanje i tipologiju socijalne politike, a drugi deo kritičkom analizom njihovih pozitivnih i negativnih aspekata. Rad se zaključuje potrebom formulisanja „eklektičke/holističke“ varijante socijalne politike koja će amalgamirati kako nacionalne tako i transnacionalne elemente.