Dr Sanja Šuljagić

U ovom tekstu autor analitičko-sintetičkom metodom izlaže smernice za dokazivanje izvorišta srpskog identiteta na Кosovu i Metohiji, odnosno u nekadašnjoj „Staroj Srbiji”. Autor je koristio različite primarne i sekundarne izvore koji se odnose na rezultate arheoloških istraživanja, srpske državne dokumente, artefakte, heraldiku i narodna predanja, da dokaže drevnost Pećke patrijaršije i značaj teritorije današnjeg Кosova i Metohije kao srednjovekovnog središta državnosti i duhovnosti srpskog naroda. U tekstu je autor naveo crkvenu jurisdikciju, zakone, moralne vrednosti, narodne običaje i manire i ostale tekovine kojima se srednjovekovna srpska državnost nadovezala na raniju crkvenu jurisdikciju i tradiciju Prve Justinijane. Autor je takođe naznačio važnost Кosova i Metohije za srpski identitet u kontekstu genealoške, političke i kulturne povezanosti srednjovekovne srpske dinastije Nemanjića i njenih ogranaka-dinastija sa srednjovekovnim bugarskim, grčkim, vlaškomoldavskim i ruskim dinastijama.

U ovom tekstu autor prikazuje istorijske uzroke pokušaja poništavanja identiteta srpskog naroda na teritoriji Kosova i Metohije u periodu od devetnaestog veka do današnjih dana, sa posebnim osvrtom na period od 1999. godine do današnjih dana. Autor je u prvom delu teksta analitičko-sintetičkom metodom prikazao važnost teritorije Kosova i Metohije za identitet srpskog naroda i istorijske i ideološke uzroke pokušaja oduzimanja područja Kosova i Metohije od države Srbije. U drugom delu teksta autor je dokumentovao zapisima, zakonskim odredbama i dokumentarnim snimcima konkretne metode kojima je u toku oduzimanja teritorije Kosova i Metohije od države Srbije prekršeno međunarodno pravo i počinjeni zločini protiv čovečnosti na toj teritoriji.

U monografiji-prvencu Kolonijalna politika Španije: Filipini kao studija slučaja hispanista i politikolog dr Sanja Stošić je prvi put u srpskoj naučnoj literaturi u obliku jedne knjige prikazala i analizirala početak i razvoj identiteta države-arhipelaga Filipini i špansku kolonizaciju Filipina od polovine šesnaestog veka do dvadesetog veka, od kada ta država postaje Republika Filipini. U sklopu opisa razvoja autohtonog filipinskog identiteta i perioda hispanskog kolonijalnog uobličavanja filipinskog obrazovnog, društveno-administrativnog i kulturnog sistema od polovine šesnaestog veka do dvadesetog veka, autorka monografije ujedno prikazuje i rađanje i razvoj imperijalne prekookeanske trgovine, odnosno razvoj hispanske, anglosaksonske i globalne prekookeanske ekonomije, kao i sukob koncepta monarhizma i antimonarhizma u osamnaestom i devetnaestom veku.

Prikaz knjige : Vojislav Šikoparija Sećanja srpskog oficira (1900 – 1918), Zavod za udžbenike, Beograd, 2016., 573 str.

U ovom članku autor analitičko-sintetičkom i komparativnom metodom prikazuje uzroke uspostavljanja kolonijalne istoriografije u Srbiji nakon 1881. godine u sklopu zapadnog kolonijalnog kulturološkog projekta u Srbiji, kao i glavne ličnosti koje su učestvovale u njemu. Zatim autor prikazuje presek istorije Srbije od uspostavljanja hrišćanstva u njoj do dolaska Osmanlijskih Turaka na Balkansko poluostrvo u petnaestom veku i dokazuje da je tokom čitavog tog perioda pravoslavlje bilo državna vladajuća religija u Srbiji. Posebnu pažnju u članku autor daje dokazivanju pravoslavnog identiteta vladara iz srpske prednemanjićke i nemanjićke dinastije, koristeći primarne istorijske izvore kao što su istorijske hronike, vladarske povelje i hagiografija, heraldika, ikonografija, freskopisanje i konstantinopoljsku dvorsku listu titula koja potvrđuje kraljevsko dostojanstvo dinastije Nemanjić u konstantinopoljskoj dvorskoj listi titula kao protospatora, eksusijastisa i protosevasta, velikih župana i sevastokratora u Istočnoromejskom (konstantinopoljskom ili grčko-slovensko-jermenskom) carstvu, istovremeno prikazujući porodičnu povezanost srpsko-bugarsko-grčko-rusko-jermenskih dinastija iz Istočnoromejskog carstva.

U ovom tekstu autor razmatra problem modernizacije i demokratizacije u organizaciji lokalne sa­mouprave u Srbiji i okruženju na početku XXI veka. Autor naglašava da je pri nuđenju smernica i mogućih rešenja za bolju organizaciju i modernizaciju institucija zaduženih za održivi i ravnomerni regionalni razvoj u Srbiji potrebno uzeti u obzir stanja i probleme demografske, socijalne, ekonomske, marketinške, geoklimatske i ekološke prirode.

Zbog nedovoljne iskorištenosti izuzetnih prirodnih, kulturnih i privrednih potencijala Zlatibora, i u svrhu podsticanja njegovog održivog razvoja, jedna od smernica ovog teksta je i da se ukaže moguća paralela između regionalnog razvoja Zlatibora i nekih drugih regiona u Evropi sa sličnim geoklimatskim karakteristikama i potencijalima za održivi kulturni i ekonomski razvoj, i da se pronađu odgovarajuće smernice i predlozi za implementaciju mogućih preduslova za stabilan i održivi razvoj regiona Zlatibor u budućnosti. Autor je u prvom delu teksta kroz istorijski presek uspešnih primera razvoja planinskog turizma ponudio konkretne smernice na koji način su kroz istoriju sprovedeni optimalni razvojni model u oblasti turističke ponude planinskog odmora, sporta i rekreacije. U drugom delu teksta autor je analizirao ekološke, političke i ekonomske segmente na današnjem tržištu turističke industrije i u oblasti uslužnih delatnosti, i ponudio konkretne pravne, organizacione i institucionalne smernice za razvoj turizma, pogotovo zdravstvenog turizma, na Zlatiboru i susednom Zlataru, a time i za razvoj celokupne privrede u ovom području.

Tema ovog članka je period izgradnje i propasti ra­ne srednjovekovne i srednjovekovne srpske države, odnosno period nastanka prvih opštih istorijskih uslova za osnivanje i poštovanje autoriteta i institucija u prvim društvenim zajednicama sloven­skih naroda na Balkanskom poluostrvu. Urazmatranju preduslova nastajanja političkih i ekonomskih institucija i običaja u srednjovekovnoj srpskoj državi autor obraća posebnu pažnju na vremenske, geofi­zičke, antropološke i kulturološke odrednice tih preduslova. Te odrednice se posebno odnose na razvoj sela i položaj i status seljaka-poljoprivrednika (zemljoradnika i stočara) u tadašnjoj državi, jer su članovi tog društvenog sloja činili ogromnu većinu stanovništva i njihov položaj i status je odslikavao razvoj čitavog tadašnjeg društva i države. Autor teksta u završnom razmatranju uzroka diskontinuiteta u razvoju sela u srednjevekovnoj srpskoj dr­žavi kao glavne uzroke navodi postupno uspostavljanje vlasti turske carevine na njenim teritorijama i posebne razloge kao što su nepostojanje svrsishodne izgradnje infrastrukture za razvoj i kultivaciju se­la i seoskog stanovništva, te težak položaj seljaka u toku završnog raspada te države.

U ovom članku autor razmatra ulogu i važnost institucija u razvoju sela u Srbiji kroz istoriju, posvećujući posebnu pažnju sadašnjem i budućem stanju poljoprivrede u državi. Nakon sagledavanja uzroka stagnacije i propadanja sela u Srbiji kroz istoriju koja su dovela do sadašnjeg lošeg položaja poljoprivrednika u društvu, autor ukazuje na dodatne uzroke ekološke, političke, ekonomske i kulturne prirode koji sprečavaju bolju organizaciju i institucionalizaciju poljoprivrede. Na kraju teksta autor predlaže neke moguće smernice za institucionalno usta novljavanje održivog razvoja poljoprivrede, a time i ostalih privrednih grana u državi i poboljšanje života i rada u selima u ruralnim područjima Srbije.

Autor u tekstu razmatra osnovne determinante razvoja poljoprivrede u različitim državama širom sveta kroz istoriju i uočava da su u tom procesu odgovarajuće razvijani sistemi društvenih vrednosti pomagali razvoj odgovarajuće institucionalizacije u pravnom i političkom smislu, kao i u razvoju tehničkih i informacionih sistema potrebnih za razvoj poljoprivrede. Autor zaključuje da je razvoj poljoprivrede u različitim državama sveta bio rezultst opšteg koncenzusa o važnosti razvoja poljoprivrede u prvobitnim političkim zajednicama kao preduslovu razvoja čitavog društva, zatim rezultt saradnje pripadnika svih društvenih slojeva u razvoju poljoprivrede a samim tim i čitavog društva. To podrazumeva da je razvoj poljoprivrede u razvijenim državama sveta bio pre svega rezultt shvatanja vodećih političkih filozofa, pravnika, ekonomista i stručnjaka tehnologa u tim državama o važnosti poljoprivrede u njihovom celokupnom društvu, kao i o važnosti odgovarajućeg transfera znanja vodećih intelektualaca poljoprivrednicima u tim razvijenim državama.

Autor članka je analizirao istorijski tok uspostavljanja nacionalnog identiteta i državotvornosti Srbije i u uvodnom delu članka naveo ključne događaje i ličnosti zaslužne za razvoj i (dis)kontinuitet nacionalnog identiteta i državotvornosti Srbije od vremena njihovog zasnivanja sve do danas. Kao ključne periode, ličnosti i događaje u periodu zasnivanja prvih srpskih političkih institucija i nacionalnog identiteta Srbije autor je naveo period zasnivanja ranih srednjovekovnih srpskih kneževina, period od dvanaestog do šesnaestog veka i neke dramatične događaje iz prve polovine devetnaestog veka. Prema autoru, ovi navedeni istorijski periodi su bili odlučujući za definisanje glavnih odrednica nacionalnog identiteta i (dis)kontinuiteta Srbije u dvanaestom i trinaestom veku i kasnije. U središnjem delu članka autor je analizirao prve istorijske izvore i zapise o kulturi drevnih Srba koji su u periodu pre, za vreme i posle razvoja drevne kulture Vinče i Lepenskog Vira živeli na području od drevne Indije, Crnog mora i Kaspijskog jezera, Baltika, dolina reka Mezopotamije, severozapadne i srednje Evrope i Kar­patskih planina sve do područja Podunavlja i Balkanskog poluostrva. U definisanju glavnih odrednica linearnog shvatanja istorijskog toka državotvor­nosti Srbije od vremena prvih originalnih zapisa i drugih izvora o starim Srbima pa sve do današnjih dana izdvojene su glavne epigenetske, antropološke, morfološke i kulturne veze starih Srba sa Srbima današnjeg vremena.

U prvom delu ovog teksta autor analizira nedostatke obrazovnog i medijskog sistema i kulturnih institucija Srbije u oblasti istoriografije i njihovu nepovezanost sa državnim institucijama u kreiranju političkih strategija države i društva. Kao jedan od uzroka za to autor navodi diskontinuitet kulturnog i nacionalnog identiteta i moralnovrednosnog društvenog sistema Srbije kroz različite istorijske periode. U drugom delu teksta autor analizira prelomne istorijske trenutke i njihove posledice na politički, ekonomski i kulturni život u Srbiji od početka devetnaestog veka do današnjih dana.

O procesu zasnivanja srpskog etničkog identiteta postoje različite teorije. Postoje određeni napo­ri naučnika sa različitih stanovišta da se izvrše preispitivanja i korekcije tih teorija i da se utvrde osnovne odrednice pravog srpskog etničkog iden­titeta. Cilj ovog članka je da se prezentuju osnovne odrednice pravog srpskog etničkog identiteta, koje bi mogle da posluže kao osnova za dalja naučna istraživanja na ovu temu. Autor članka je analizom originalnih antičkih, vizantijskih, srednjevekovnih istorijskih zapisa i savremenih naučnih teorija, arheološkog nasleđa, kulturološke veze, i u okviru nje lingvističke veze, između predantičkih i antičkih srpskih proto-etnija prikazao istorijski trag uspostavljanja srpskog etničkog identita od vremena praistorijske vinčanske kulture i dalje kroz isto­riku. Srpska državotvornost, a time i etnicitet u međunarodnom okruženju, ozvaničena je u vreme zasnivanja srednjovekovne dinastije Nemanjić, kada je prvi srpski arhiepiskop i utemeljitelj srpskog prava Rastko Nemanjić (Sveti Sava) osnovao autokefalnu Srpsku Pravoslavnu Crkvu i uspostavio vrhovni zakon srpske srednjovekovne države. U sklopu razmatranja teme autor se takođe usredsredio na prezentaciju geomorfološke, toponomastičke, mitološke i geopolitičke odrednice srpskog etničkog identiteta.

U ovom tekstu autor je analitičko-sintetičkom metodom analizirao nastanak, razvoj i urušavanje sistema socijalne zaštite u Srbiji kroz istoriju od praistorijskog vremena do današnjeg perioda. Navodeći primere iz originalnih istorijskih povelja i letopisa i analizirajući promene u srpskom pravnom sistemu u periodu uspostavljanja moderne države Srbije, autor je izdvojio kao pozitivan primer osnivače srpske srednjovekovne dinastije Stefana Nemanju i njegovog sina Svetog Savu i različite kraljeve i kraljice iz nemanjićke dinastije koji su svojim poznavanjem pravnih nauka, socijalne zaštite i čovekoljubljem zasnovali jedan uspešan sistem socijalne za­štite koji je štitio stare ljude, ljude sa telesnim nedostacima, udovice, siromašne žene i ljude koji su trpeli bilo kakav vid nasilja i nepravde. Autor je takođe analizirao neke nedostatke u zasnivanju političkog i pravnog sistema u modernoj Srbiji kroz 19. i 20. vek sve do današnjeg stanja u oblasti socijalne zaštite u Srbiji.

U ovom članku se u kontekstu izučavanja srpskog nacionalnog identiteta prikazuje razvoj malog etno-sela Štitkovo na teritoriji današnje zapadne Srbije kroz istoriju i njegova istorijska vrednost za srpski nacionalni identitet. Na temelju ovih saznanja upotrebljavajući analitičko-sintetičku metodu autor članka analizira kapacitete etno-sela Štitkovo za njegov prospektivni razvoj i glavne probleme sa kojima se meštani Štitkva suočavaju u svakodnevnom životu i u mogućem ostvarenju razvojnog preobražaja njihovog sela. Na kraju članka upoređujući dosadašnje napore pojedinaca i institucija za očuvanje srpskog nacionalnog identiteta i za ostvarenje probabilnog razvoja Štitkova autor izlaže predloge za dalje konkretne poteze u svrhu rešavanja dosadašnjih problema meštana sela Štit­kovo i omogućavanja dugoročnog razvoja ovog sela.

Materijalna i duhovna dostignuća srednjovekovnog perioda vladavine srpske dinastije Nemanjić dokazuju da je ovaj period bio najznačajniji istorijski period u Srbiji što se tiče uspostavljanja srpskog nacionalnog identiteta i državotvornosti, funkcionisanja srpske države i njenog kulturnog nasleđa i trajanja. Sveti Sava (rođen kao Rastko Nemanjić) kao središnja ličnost u srpskoj istoriji je uspostavio srpsku državotvornost i pravo zakonopravilom Krmčija na osnovu pravnih konstantinopoljskih dokumenata i ličnog zalaganja za principe pravde i so cijalne zaštite. Vladari iz nemanjićke dinastije su potvrdili i na specifičan način nadgradili Krmčiju i ostale pravne državne dokumente. Uspostavljanje državnog Ustava u post-osmanlijskoj moder­noj srpskoj državi bilo je samo površinski faktor formalizacije državotvornosti i ovaj proces nije obezbedio garancije za poštovanje ljudskih prava većine srpskog naroda u praksi. Autor teksta je kroz analitičko-sintetičku metodu primetio da ni u današnjoj generaciji srpskog naroda nema garancije za očuvanje nekih vrlo važnih kulturno-istorijskih spomenika ugroženih najnovijim najavama izgradnje hidrocentrala, veštačkih jezera ili auto-puteva.

U ovom tekstu autor analizira skrnavljenje i oštećivanje Manastira Svetog Arhanđela Mihaila kod Valjeva 31. avgusta 2015. godine od strane pojedinih valjevskih javnih preduzeća i policije. Autor analizira pravne nezakonitosti u pozadini skrnavljenja Manastira Svetog Arhanđela Mihaila, poznatog u narodu kao manastir Valjevska Gračanica, svrstava taj čin u proces uništavanja srpskog nacionalnog identieta i analitičko-sintetičkom i komparativnom metodom analizira korene procesa uništavanja srpskog nacionalnog identiteta koji u modernoj državi Srbiji traje od devetnaestog veka do danas. Na kraju autor definiše taj čin skrnavljenja i oštećivanja manastira Valjevska Gračanica opasnom prekretnicom u istoriji Srpske pravoslavne crkve, srpske države i srpskog nacionalnog identiteta zbog pravne pozadine, društvenih okolnosti i istorijskog trenutka u kojem je ono izvršeno.

U ovom članku autor analizira odluku stručne komisije Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Srbiji početkom jula 2015. godine da se zatrpa peskom arheološko nalazište sa ranohrišćanskom bazilikom u Kladenčištu u okolini Bele Palanke na trasi izgradnje Koridora 11 uprkos dostupnim rešenjima za zaštitu tog nalazišta i bazilike od strane niškog Zavoda za zaštitu spomenika kulture. Autor članka analitičko-sintetičkom i komparativnom metodom opisuje ovakvu odluku institucije zadužene za očuvanje spomenika kulture, kao i funkcionisanje institucija zaduženih za očuvanje kulturnog nasleđa u Srbiji u ovom slučaju. Autor članka takođe daje istorijski presek razvoja srpske i svetske civilizacije na području na kojem se nalazi arheološko nalazište sa bazilikom u Kladenčištu i predočava da postoji pravna osnova da se ono ipak zaštiti i sačuva za buduće generacije na osnovu sličnih pozitivnih primera u zemlji i inostranstvu, što bi pomoglo očuvanju znanja o istoriji srpske i svetske civilizacije na ovom području i poslužilo na dobrobit budućim generacijama.

U ovom tekstu autor je naveo i analizirao nekoliko uzroka stagnacije i pada životnog standarda ljudi u ruralnim područjima Srbije u poslednjim godinama i decenijama. Autor je anali­zirao činjenicu da je kroz istoriju Srbija bila agrarna država, ali da je uprkos toj činjenici status i položaj poljoprivrednika (naročito ratara i stočara) u njoj bio i ostao loš. Analizom određenih istorijskih činjenica i upotrebom komparativne meto­de u tom kontekstu autor je naveo sledeće probleme kao neke od glavnih uzroka propadanja sela u ruralnim područjima države nizak nivo pismenosti i obrazovanja stanovništva, nepostojanje konsenzusa o razvoju privrede od početka izgradnje građanske države u devetnaestom veku do danas najviše zbog oštro polarizovanih sukoba političkih partija oko vlasti, kao i neizgrađena infrastruktura u državi. U finalnom delu teksta autor ukazuje na sve popularnije očuvanje i izgradnju ustanova kulture kao što su etno-sela i ostale tradicionalne tekovine i dostignuća u ruralnim područjima kao jedan od mogućih institucionalnih i pojedinačnih doprinosa razvoju ekonomije u njima i predlaže na koji način oni mogu da postanu specifična nadgradnja tradicije u procesu modernizacije ruralnih područja i podsticaj održivom razvoju tih područja.

U ovom članku autor razmatra povezanost nastanka i razvoja praistorijskog Vinčanskog pisma sa razvojem etnikuma Srbi i Sloveni, te sa originalnim zapisima o saznatim praistorijskim događajima. U sklopu te teme autor razmatra raspostiranje vinčanskog pisma, tzv. „srbice“ kao prapisma, odnosno izvora na­stanka ostalih pisama u Mediteranu i zatim u ostalim delovima Evrope. Tim razmatranjem su stvorene polazne osnove za suptilnija razmatranja uticaja razvoja pismenosti srpskih proto-etnija na njihov „prohod entiteta“ od praistorije do danas, te na uticaj razvoja pismenosti na zasnivanje i suštinsko uspostavljanje srpskog nacionalnog identiteta.

Prikaz knjige: Milisav Savić, Dolina srpskih kraljeva: Prolećno putovanje 2013., Društvo Raška škola, Beograd, 2014.

U ovom radu autor je analitičko-sintetičkom i komparativnom metodom analizirao karakteristiku država kao što su Rusija, Srbija i nekih drugih slovenskih država da u periodu kolonijalne kulturološke politike zapadnih država u eri „moderne“ i „postmoderne“ usvajaju strane političke filosofije i društvenu organizaciju, istovremeno odbacujući neke važne elemente svog dotadašnjeg nacionalnog i civilizacijskog identiteta kao što su istorija, pismo i etnonimi svojih naroda. Zatim je autor analizirao posledice manjka kapaciteta intelektualaca u slovenskim državama u periodu „moderne“ i „postmoderne“, uključujući i savremeni period stvaranja „evropskih“ i „evroazijskih“ integracionih procesa, da shvate potrebu očuvanja i sistematizacije slovenskih etnonima u linearnom vertikalnom istorijskom toku u praktičnoj upotrebi i istorijskim dokumentima u svrhu određenja njihovih nacionalnih i civilizacijskih identiteta i pozicioniranja u međunarodnim integracijama. Autor je na kraju dao mišljenje da je potrebno da današnja generacija slovenskih naučnika aktuelizuje suptilnije naučno razmatranje eventualne lingvističko-semantičke i istorijske posledice odbacivanja pominjanja ruskog ili slovenskog etnonima u nazivu sadašnjeg „evroazijskog“ integracionog koncepta.

U ovom tekstu autor je analitičko-sintetičkom i komparativnom metodom predočio da su vladari iz srpske srednjovekovne dinastije Nemanjić preuzeli od ranijih generacija Srba znanja o istoriji, kalendaru, pismenosti, astronomiji, meteorologiji, arhitekturi i ostalim naukama stara više hiljada godina i ostavili ih kao svoju zadužbinu budućim generacijama. Autor je analizirao uzroke i kontinuitet raspostiranja civilizacijskih znanja i dostignuća iz perioda praistorijske civilizacije Lepenskog Vira i Vinče u Srbiji, kao što su znakovi i simboli za vreme i večnost iz praistorijskog Vinčanskog pisma i stari srpski narodni kalendar, koji su upisani na značajnim državnim dokumentima, manastirima, freskama i spomenicima iz perioda vladavine dinastije Nemanjić u srednjem veku, kao i način na koji su vladari iz dinastije Nemanjić ostavili znanja koja su prethodila njima i znanja iz svog vremena u zaveštanje budućim generacijama u Srbiji.