Sandra O. Perić

U radu je predstavljena komparativna analiza etičkog kodeksa Saveza regionalnih udruženja stručnih radnika u socijalnoj zaštiti RS, u odnosu na međunarodni etički kodeks socijalnog rada sa jedne, te etičke kodekse udruženja socijalnih radnika Srbije, Hrvatske i Slovenije. Cilj rada jeste utvrditi prednosti i nedostatke nacionalnog etičkog kodeksa u odnosu na univerzalne sa jedne, i nacionalne etičke kodekse država u okruženju sa druge strane, a sve u pravcu njegove revizije i daljeg razvoja. Komparativnom analizom nacionalnog etičkog kodeksa Republike Srpske, sa Etičkim dokumentom Međunarodnog udruženja socijalnih radnika, Kodeksom profesionalne etike socijalnih radnika Republike Srbije, Etičkim kodeksom socijalnih radnica i socijalnih radnika u djelatnosti socijalnog rada, i Kodeksom etike socijalnih radnika i radnica Slovenije, došli smo do nekoliko osnovnih zaključaka o nedostatcima nacionalnog etičkog kodeksa, koji zahtijevaju revidiranje: 1) struktura ima obilježja tradicionalnog pristupa profesionalnoj etici kao etici dužnosti; 2) ne zasniva se na socijalnoj pravdi, u dimenziji dužnosti kritičkog odnosa i društvenog djelovanja protiv nepravednih politika i praksi; 3) ne razrađuje u dovoljnom obimu niti sadržaju načelo ljudskih prava u odnosu prema korisnicima; 4) ne prepoznaje obavezu supervizijske refleksije u slučaju stručne dileme u profesionalnoj praksi, kao ni odgovornost za razvoj etičke kompetencije socijalnog radnika; i 5) nema načelo dostupnosti, kao ni bilo koji element profesionalne samoreguacije.

Cilj rada je prikaz antidiskriminatornih i antipodčinjavajućih pristupa u socijalnom radu i njihova primena u radu sa margnializovanim društvenim grupama. Manjinske grupe su deprivirane na više načina: loši stambeni i materijalni uslovi, nizak obrazovni nivo, otežan pristup uslugama u zajednici, nemogućnost regulisanja prebivališta, obezbeđivanje ličnih dokumenata i sl. Razlikuju se od većine po „količini“ moći kojom raspolažu, te su im vrlo ograničeni horizontalni i vertikalni kanali društvene pokretljivosti. Kroz pregled antidiskriminatornih i antipodčinjavajućih teorija, ukazuje se na moguće intervencije u radu sa ovim društvenim grupama. Na individualnom nivou, neophodno je osnaživati korisnike, na institucionalnom, menjati svest stručnih radnika u pravcu aktivne participacije, insistiranju na participaciji i partnerstvu korisnika u svim fazama stručnih postupaka i donošelju odluka, realizaciji zastupničkih uloga na različitim nivoima. Odsustvo primene antidiskriminativnih perspektiva može da dovede dovede do dodatne paternalizacije, razvijanje koncepta naučene bespomoćnosti, održavanja staus quo stanja i u krajnjoj instanci do još veće izolovanosti korisnika.

Stanovništvo Republike Srbije je među najstarijim populacijama u svetu, ali usluge socijalne zaštite namenjene starima nisu dovoljno razvijene, te potrebe starih za podrškom često ostaju nezadovoljene. Cilj ovog istraživanja je da se ispitaju zadovoljene i nezadovoljene potrebe, kao i struktura podrške starima koji žive u zajednici i koriste uslugu pomoći u kući. Isto tako interesovalo nas je da li postoji povezanost dostupnosti podrške i stepena potrebne podrške. Za ispitivanje potrebe za podrškom korišćena je Skala za procenu funkcionalne efikasnosti BSM. Istraživanje je realizovano tokom 2013. godine na uzorku starih koji su koristili usluge u zajednici u Sremskoj Mitrovici (N=42). Rezultati ukazuju da je najvećem broju starih koji koriste usluge u zajednici potrebno stalno prisustvo drugog lica. Kada koriste samo uslugu pomoći u kući, podrška za stare postoji pre svega u odnosu na održavanje higijene, kupovinu i pripremu hrane, dok ne postoji u slučaju kada je starima potrebna podrška za učestvovanje u grupnim aktivnostima, druženje, provođenje slobodnog vremena i kretanje u zajednici. Ovo ukazuje da se trenutno zadovoljavaju samo osnovne potrebe starih, dok starima nedostaje podrška za participaciju u društvu. Iako stari koriste usluge u zajednici, porodice i dalje ostaju dominantni pružaoci podrške, a njihova uloga raste sa povećanjem potrebe za podrškom. Ovo ukazuje da se stari iako žive u zajednici, nalaze u svojevrsnoj izolaciji. Kako bi se to promenilo potrebno je razvijati i formalnu i neformalnu podršku starima za provođenje slobodnog vremena i druženje, kao i usluge namenjene starima na prvom stepenu podrške, odnosno obezbediti medicinsku i drugu negu u zajednici.