Rajko Petrović

Predmet istraživanja ovog rada jeste analiza istorije španske republikanske misli, implementacije koncepta Republike Španije u praksi, te savremenih pogleda u španskoj političkoj i društvenoj javnosti na tu problematiku. Cilj istraživanja jeste da, ne samo opišemo različite faze španskog republikanizma u vidu Prve i Druge Španske Republike i njihovih predstavnika, već i da pokušamo da damo odgovor na pitanje da li je u dogledno vreme moguće očekivati transformaciju Španije iz monarhije u republiku po treći put u njenoj istoriji. Naša polazna hipoteza bila je da je istorijsko iskustvo pokazalo da je republikanski uređena Španija ,,nemoguća misija” zbog snažnog rojalističkog i rimokatoličkog duha iste. Rezultati istraživanja ukazuju na i dalje značajnu poziciju monarhije unutar španskog političkog sistema, na male izglede da u bližoj budućnosti dođe do proglašenja ,,Treće Španske Republike”, ali i na to da je debata oko oblika vladavine u Španiji i dalje vrlo živa i da kao takva ima uticaja na politička zbivanja u toj zemlji. Tokom istraživanja koristili smo se istorijskom metodom i metodom komparativne analize.

Predmet istraživanja predstavlja analiza tri srodna, ali različita teorijska pojma – regiona, regionalizacije i regionalne države, s obzirom da se u praktičnoj, pa čak i naučnoj upotrebi, oni neretko pogrešno upotrebljavaju ili čak poistovećuju. Cilj istraživanja je, dakle, ne samo objašnjenje sadržajnih i suštinskih razlika između njih, već i raslojavanje istih u različite podvrste, ukazujući na to da su i region i regionalizacija i regionalna država višeznačne odrednice. Rezultati istraživanja pokazuju da postoje različite klasifikacije i tačke gledišta vezane za ove teorijske pojmove, posebno kada je reč o modelu regionalne države, odnosno njegovoj prirodi i primerima iste u praksi. Zaključno, ističemo da u poslednjih desetak godina srpskoj politikologiji i pravnim naukama nedostaju naučne monografije i članci posvećeni ovoj tematici, a što je u raskoraku sa objektivnim potrebama naše nauke s obzirom na njihov praktični značaj u Srbiji u uslovima izraženog neravnomernog regionalnog razvoja. U istraživanju smo se koristili metodom analize sadržaja, komparativnom metodom i metodom studije slučaja.

Predmet istraživanja ovog rada jesu politički odnosi između dve geografski udaljene zemalje Srbije i Portugalije, na početku 21. veka, odnosno u precizno definisanom vremenskom periodu od 2001. do 2022. godine. Polazna pretpostavka jeste da Srbija i Portugalija, uprkos činjenici da su zvanične diplomatske odnose uspostavile još krajem 19. veka, danas nemaju dovoljno razvijene političke veze, prevashodno zbog obostranog nedostatka interesa za njihovo razvijanje. Ciljevi istraživanja usmereni su ka ispitivanju stepena razvoja i kvaliteta političkih odnosa dve zemlje subjektivnih i objektivnih prepreka za njihovo ostvarivanje, ali i perspektiva i mogućnosti za njihovo podizanje na viši nivo u budućnosti. Rezultati istraživanja potvrdili su polaznu hipotezu, doprinoseći istovremeno izučavanju odnosa Srbije i Portugalije u smislu sistematizacije i deskripcije do sada postignutog u toj oblasti. Zaključak koji se nameće jeste da se, zbog odnosa Portugalije prema pitanju nezavisnosti tzv. Kosova, odnosi ove zemlje sa Srbijom teško mogu oceniti kao dobri, kao i da se u buduće mogu očekivati ograničeni pomaci u okvirima ekonomske saradnje između dveju zemalja u kontekstu nastavka evrointegracionih procesa u Srbiji, ali ne i u oblasti političkih odnosa. Tokom istraživanja koristili smo se istorijskom metodom, metodom studije slučaja, metodom analize i komparativnom metodom.

Predmet istraživanja ovog rada jeste analiza iskustava regiona Katalonije pri pokušaju proglašenja nezavisnosti od Španije 2017. godine i izvođenje određenih zapažanja i zaključaka koji bi se mogli preneti i na napore Republike Srpske da se otcepi od Bosne i Hercegovine. Cilj istraživanja jeste najpre ukazivanje na to da je u slučaju nedoslednog poštovanja međunarodnog prava i njegovog proizvoljnog tumačenja svaki pokušaj stvaranja nove nezavisne države slučaj za sebe, kao i na to da presudnu ulogu u takvim procesima imaju geopolitički interesi velikih sila, a ne raspoloživi resursi ili argumenti na strani pobunjenog dela već postojeće međunarodno priznate države. Rezultati istraživanja ukazuju na to da je, uprkos postojanju geografskih, istorijskih, kulturoloških, religijskih, političkih i pravnih razlika između Katalonije i Republike Srpske, moguće pronaći određene zakonitosti primenjive na sve evropske regione koji žele da steknu nezavisnost i puno međunarodno priznanje, uključujući i samu Republiku Srpsku. Kao zaključak istraživanja nameće se teza da je stvaranje novih suverenih i međunarodno priznatih država na tlu Evrope moguće samo u epohama velikih globalnih političkih promena i rekonfiguracije odnosa snaga između velikih sila. U istraživanju smo koristili istorijsku metodu, metodu studije slučaja i metodu komparativne analize.

Predmet istraživanja ovog rada jesu politički odnosi između Srbije i Crne Gore od raspada Državne zajednice Srbije i Crne Gore 2006. godine do 2021. godine. Nakon referenduma na kome Crna Gora tesnom većinom stiče nezavisnost politički odnosi između nekada dve bliske zemlje u godinama koje su usledile postajali su sve teži i opterećeniji – od pitanja položaja srpskog naroda, jezika i pisma i Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori, preko priznanja tzv. nezavisnosti Kosova od strane zvanične Podgorice 2008. godine i navodnog državnog udara u Crnoj Gori koordinisanog od strane zvaničnog Beograda 2016. godine, pa sve do izbijanja litija 2019. godine i promene vlasti u Crnoj Gori 2020. godine i uloge Srbije u njima. Cilj istraživanja jeste da se dubinskom politikološkom analizom prikaže presek najvažnijih elemenata srpsko-crnogorskih odnosa tokom većeg dela 21. veka, te ukaže na izazove u okviru istih, ali i na moguća polja saradnje. Rezultati istraživanja pokazali su da je period vladavine Demokratske partije socijalista od 2006. do 2020. godine obeležen najlošijim odnosima dve zemlje u istoriji i krajnje neprijateljskim odnosom Crne Gore prema Srbiji, ali i da od 2020. godine, uprkos još uvek brojnim nerešenim problemima, postoji znatno više prostora za dobrosusedske odnose i partnersku saradnju. Zaključak je da su Crna Gora i Srbija istorijski, kulturološki i ekonomski toliko povezane da je dugoročno gledano budućnost Crne Gore nezamisliva bez tesne saradnje sa Srbijom po svim pitanjima. U istraživanju smo koristili istorijsku metodu, metodu analize i komparativnu metodu.

Crna Gora, iako spada u male države po veličini i broju stanovnika, je multinacionalna država. Pored najbrojnije crnogorske nacije, u Crnoj Gori živi značajan broj pripadnika srpske, a zatim i bošnjačke i albanske nacije. Postojeći oblik državnog uređenja Crne Gore kao unitarne republike u kome nema mesta nacionalnom (kolektivnom) principu raspodele vlasti i učešća u javnoj administraciji, već se sve svodi na građanski princip ne odražava realno stanje i potrebe svih nacija u njoj. Predmet ovog istraživanja jesu institucionalne mogućnosti za prevazilaženje postojećih međunacionalnih tenzija u Crnoj Gori. Cilj rada je da najpre objasni postojeći ustavno–politički sistem Crne Gore, zatim da analizira interese i glavne zahteve različitih nacija u njoj, te da ukaže na moguća rešenja koja bi bila prihvatljiva za sve strane, poput priznanja konstitutivnosti određenim ili svim nacijama, uvođenja dvodomne skupštine, stvaranja autonomnih pokrajina ili pak federalizacije zemlje. Rezultati ovog istraživačkog rada ukazuju na to da je Crna Gora, s obzirom na njen multinacionalni karakter, dugoročno neodrživa kao unitarna država zasnovana na isključivo građanskom principu, gde zaključujemo da iskustva sličnih zemalja predstavljaju relevantan pokazatelj da su i Crnoj Gori potrebne temeljne ustavne i institucionalne reforme. U radu ćemo se koristiti metodom studije slučaja, istorijskom metodom i metodom komparativne analize.

U ovom članku najpre ćemo analizirati nastanak i razvoj liberalne ideje države, njene osnovne karakteristike i najznačajnije stavove liberalnih autora po ovim pitanjima. Zatim, analiza se kreće u pravcu otkrivanja uzroka nastanka države blagostanja kao reakcije na liberalnu državu, te ka razmatranju njenih osnovnih karakteristika i teorijske analize autora koji su pristalice ovog modela. Pretežni deo članka je usmeren na buđenje liberalnog pogleda na državu, čija je nova snaga pre svega počivala na kritici države blagostanja, te se izlažu osnovne liberalne kritike na račun strukture i obima delatnosti države blagostanja kao takve. Poslednji deo članka je posvećen društvenim, političkim i ekonomskim posledicama liberalnog pogleda na državu, rezultatima kritike države blagostanja od strane liberalizma, kao i zapažanjima i zaključku autora. U radu ćemo koristiti istorijsku metodu, metodu analize i metodu studije slučaja.

Predmet analize ovog rada su evroregioni kao specifični oblici transnacionalne saradnje na prostoru Evropske unije. Tokom proteklih decenija, Evropska unija je intenzivno radila na sprovođenju principa decentralizacije, odnosno na približavanju vlasti shvaćene kao servisera usluga građanima. Jačanje njenih regionalnih kapaciteta jedan je od koraka koje Evropska unija preduzima. U tom kontekstu treba posmatrati i evroregione kao oblike saradnje između različitih evropskih naroda. Cilj ovog rada je, pored opisa nekih od postojećih evroregiona i njihovih prednosti, razumevanje značaja evroregiona za opstanak ideje o ujedinjenoj Evropi, kao i posmatranje istih kao moguće alternative između dva modela organizacije vlasti koji se danas nameću – globalističkog i nacionalnog. U tom kontekstu, razmotrićemo dalje mogućnosti razvoja koncepta evroregiona i prepreke sa kojima se može suočavati u budućnosti. U teorijskom smislu, koristićemo se teorijom o regionalizaciji i regionalizmu, a u pogledu metoda koristićemo istorijsku metodu, metodu studije slučaja, statističku i komparativnu metodu.

Ovaj članak je posvećen komparativnoj analizi stepena lokalnog ekonomskog razvoja pojedinih postsocijalističkih evropskih zemalja. Reč je o državama koje su, nakon sloma komunizma u njima krajem 20. veka, krenule neizvesnim putem ekonomske i političke tranzicije. Ekonomska tranzicija ka slobodnom i uređenom tržištu zahtevala je, između ostalog, adekvatan lokalni ekonomski razvoj. Različite države su ostvarile različite (ne)uspehe u ovoj oblasti. Shodno tome, najpre ćemo utvrditi šta podrazumevamo pod evropskim postsocijalističkim zemljama, te šta u literaturi i praksi predstavlja lokalni ekonomski razvoj (LER). Nakon toga, objasnićemo različite koncepte lokalnog ekonomskog razvoja primenjene u različitim državama - Ruska Federacija, Mađarska, Poljska, Češka Republika, Rumunija, Bugarska i Hrvatska, kao i njihove efekte. Posebna pažnja biće posvećena lokalnom ekonomskom razvoju u Republici Srbiji, te izazovima sa kojima se naša država u ovoj oblasti suočava. Zaključni deo rada biće posvećen rekapitulaciji ključnih tvrdnji i analiza iznetih u uvodnom i razradnom delu članka.

Republika Srbija spada u red evropskih država sa najvećom disproporcijom regionalnog razvoja svojih delova. Stoga je važno da država insistira na jačanju postojećih i osnivanju novih regulatornih tela koja bi se bavila, u okviru svojih nadležnosti, problemom ravnomernog regionalnog razvoja. Jedna od najvažnijih institucija u tom domenu  u Republici Srbiji jeste Nacionalna agencija za regionalni razvoj (NARR). Shodno tome, rad će se, najpre, usmeriti na analizu pojma regulatornih tela (posebno agencija), kao i na analizu same prirode regulacije, a zatim će u fokusu biti analiza pomenute Nacionalne agencije za regionalni razvoj – njene pravne prirode, regulatornih (i drugih) funkcija koje obavlja, kao i razmatranje njenog dosadašnjeg rada i mogućnosti za njegovo unapređenje.