Predrag Ćeranić

Zapadni Balkan je sintagma političkog kova i novijeg datuma, stoga su bezbjednost i uticaj koji velike sile na ovom području ostvaruju, prvenstveno Rusija i Sjedinjene Države, zahvalna i interesantna tema. Naziv Zapadni Balkan potpuno je potisnuo izraz „Jugoistočna Evropa“, da bi se zemlje koje su geografski na Balkanu, a još nisu pristupile Evropskoj uniji (EU), postavile u politički okvir iz kojeg teško mogu izaći. Poruke koje emituje Berlinski proces, iniciran od Njemačke, glasi: udružite se ekonomski i kao kolektivitet sarađujte sa EU, što se može tumačiti i da su nakon prijema Hrvatske, vrata EU za sve druge ostala zatvorena. Autori su u ovom radu pokušali pronaći uzroke dugoročne nestabilnosti Zapadnog Balkana i odgonetnuti šta je ključ njegove ne(stabilnosti). Nanosi istorije i krvavih sukoba balkanskih naroda mogli bi se posmatrati kao spirala zločina iz koje bi balkanske zemlje i narodi morale pronaći izlaz (iako im to u prethodnom vijeku nikako nije polazilo za rukom). Velike sile su uvijek imale svoje interese i oni su se prelamali preko Balkana zbog njegovog značaja kao tranzitnog područja, što je uvijek donosilo teške posljedice po balkanske narode. Zapadni Balkan i danas je područje na kojem uticaj žele ostvariti s jedne strane Rusija i Turska (na ekonomski način i Kina), dok sa druge strane Sjedinjene Države sa svojim saveznicima nastoje održati Zapadni Balkan kao „sivu zonu“, odnosnu područje sa kojeg treba potisnuti svaki vid ruskog i turskog uticaja (i kineskog takođe) ali ga ujedno ostaviti izvan EU.

Predmet istraživanja u ovom radu je bezbednosni menadžment primenjen u obaveštajnim organizacijama. Autori se bave opštim principima bezbednosnog menadžmenta u navedenim organizacijama, s ciljem da utvrde njegove specifičnosti. Kao pro­stor istraživanja odredili su zemlje nastale disolucijom SFRJ, sa fokusom na Republiku Srbiju, Republiku Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu. Tokom istraživanja autori uočavaju specifično­sti bezbednosnog menadžmenta u obaveštajnim organizacijama, od kojih neke proističu iz nasleđa prethodne, zajedničke države SFRJ, a druge iz prirode obaveštajnog rada.

Vitalne vrijednosti i interesi Republike Srpske opterećeni su mnogobrojnim bezbjednosnim izazovima, rizicima i prijetnjama. U tradicionalnom smislu, to su pojave koje su izazvane prirodnim porijeklom, tehničko-tehnološkom ili ljudskom djelatnošću. Tako su prirodne (elementarne) pojave (poplave, klizišta, sniježni nanosi, požari, zemljotresi), unazad nekoliko godina (2014, 2012, 2010. itd.), izazvale ozbiljne posledice, po bezbjednosti i zdravlje ljudi, materijalnih i kulturnih dobara, ali i životne sredine uopšte. Ugrožavajuće pojave ljudskog porijekla, manifestovane bilo kako izazov, rizik ili prijetnja bezbjednosti, su svakodnevni procesi i radnje koje ostvaruju negativan uticaj na bezbjednost Republike Srpske. Struktura ovih ponašanja ukazuje na širok dijapazon ispoljavanja ugrožavajućih pojava prouzrokovanih od strane čovjeka, koja može da varira od manjih, ka većim ugrožavajućim posledicama, do onih izazvanih spolja, u odnosu na unutrašnje oblike ugrožavanja bezbjednosti. Ipak, po svom obimu i intenzitetu, ali i činjenici da se radi o pojavi koja ima globalni karakter, izdvaja se terorizam. U tom smislu u radu će biti dat poseban osvrt na ovaj oblik ugrožavanja bezbjednosti Republike Srpske, njegovu genezu i razvoj, oblike ispoljavanja i posledice manifestovanja, posebno u kontekstu ispoljavanja terorizma i ponašanja u vezi sa njim (npr. strani teroristički borci) u Bosni i Hercegovini.