Nikola Demonja
KARAKTER FRANCUSKOG ZAKONA O RAZDVAJANJU CRKAVA I DRŽAVE IZ 1905. GODINE – KOLEVKA KONCEPTA LAÏCITÉ À LA FRANÇAISE
Zakon o razdvajanju Crkava i države od 9. decembra 1905. godine plod je krupnih društvenih promena koje su započele sa Velikom francuskom revolucijom. Cilj ovog rada je identifikacija i analiza ključnih momenata istorijskog razvoja pravnih okvira odnosa države i Crkve u Francuskoj. Jedan od njih je i otkrivanje suštinskih osobenosti procesa laicizacije, ideje laiciteta i njene normativno-pravne institucionalizacije, odnosno objašnjenje nastanka i razvoja, sadržine i načina funkcionisanja „francuskog modela“ striktne odvojenosti države i Crkve. Osnovu tog modela predstavlja ideja laiciteta i njen osoben francuski izraz – koncept laïcité à la française. Već više od jednog veka Francuska živi duhom separacije koji izvire iz normi Zakona iz 1905. godine i taj period traje skoro podjednako kao i period Konkordata. Osim toga, u širokom razdoblju svoje nacionalne istorije (između 1789. i 1905. godine) Francuska je spoznala, institucionalizovala i stekla iskustvo u primeni pet tipova organizacije religijskog života. Međutim, početak XXI veka menja religijsku strukturu Francuske i religijski reljef evropskog kontinenta u celini. Ta promena prevashodno je vezana za pojavu muslimanske imigracije. Zato istraživanje geneze Zakona iz 1905. godine treba da se veže, u duhu Brodelovog (Braudel) shvatanja istorije, za „rečitiv“ spleta prilika koji tvori istoriju dugog trajanja. Jedno od suštinskih pitanja usklađivanja laičke strukture države i religijske strukture društva je, kako u promenjenim društveno-istorijskim okolnostima interpretirati načelo odvojenosti države i Crkve? To je temeljno pitanje ne samo Francuske, već i današnje i buduće Evrope. U iznalaženju odgovora na tako postavljeno pitanje ogleda se i istraživačko nastojanje ovog rada.