Milomir Stepić

Kao glavni uzrok ratnog sukoba, proistekle višedecenijske krize i latentne nestabilnosti postjugoslovenskog prostora apostrofiraju se nametnuta, neadekvatna političko-teritorijalna podela i diskordantne granice nekadašnjih republika proglašenih za države. To se već zapaža i u stručno-političkim krugovima na Zapadu, te se pojavljuju ideje o prekompoziciji postjugoslovenskog prostora kako on više ne bi bio „disfunkcionalanˮ. Ali, i prema tim predlozima one bi ponovo bile u neskladu sa „prirodnim stanjem stvariˮ i prevashodno bi sledile ne samo interese sada već poljuljanog Zapada, već bi predviđale i njegovu jednostranu artikulaciju čitavog procesa kako bi se preduhitrilo da inicijativu preuzmu sile u usponu. Suprotno tome, u ovom radu se polazi od evidentnih promena u hijerarhiji globalne moći, izglednog detronizovanja SAD sa čelne pozicije, njihovog potiskivanja iz Evroazije i kinesko-ruskog preuzimanja vodeće uloge. To će neminovno proizvesti i preuređenje Evrope u vidu velikih prostora, te deatlantizaciju Balkana i stvaranje „novog balkanskog subporetkaˮ. Autor smatra da bi geopolitički logično trebalo da usledi promena granica unutar postjugoslovenskog prostora – ne više u skladu sa interesima opadajućih sila Zapada, već u skladu sa interesima evroazijskih sila – prvenstveno Rusije i Nemačke – čija će ovo biti „zona odgovornostiˮ. Nove granice trebalo bi da budu trasirane najpre na osnovu etničkog kao glavnog principa razgraničenja, koji će se odnositi samo na konstitutivne narode (ne i na nacionalne manjine!), te primenom više korektivnih principa kako bi se ustanovile precizne granične linije. Tako bi se dobila nova politička karta koju bi činile: Slovenija (u gotovo nepromenjenim granicama), te nove države Dalmacija, Hrvatska Federacija i Srpska Federacija. To bi trebalo da bude preduslov za dugoročno smirivanje i stabilizaciju Balkana.

Prema kosovsko-metohijskom problemu postoje različiti stavovi – dok za arbanaški činilac nema dileme o tzv. kosovskoj nezavisnosti kojoj nedostaje samo priznanje zvaničnog Beograda i članstvo u UN, u srpskom društvu saglasje o Pokrajini kao neupitnom delu Srbije ne postoji. Srpska politička nomenklatura, građanistički i prozapadno orijentisane stranke, organizacije i uticajni pojedinci su za „brzo rešenje“ po cenu gubitka cele ili dela kosovsko-metohijske teritorije. S druge strane, nacionalno profilisana elita, Srpska pravoslavna crkva i velika većina naroda su za očuvanje Ustavom i Rezolucijom 1244 SBUN definisane celovitosti Srbije, tj. za taktičko odlaganje odluke do (još) povoljnijih međunarodnih prilika. U radu se analiziraju posledice prve i druge opcije i ističe se da bi Srbija eventualnim gubitkom Kosova i Metohije postala višedimenzionalno oštećena, invalidna država. Budući da se na globalnom planu odnosi menjaju u srpsku korist, autor ističe prednosti aktivnog „zamrznutog konflikta“ kao trenutno jedinog efikasnog načina da se sačuvaju stanovništvo, teritorijalni integritet, neprocenjivi prirodni resursi, identitetski reperi, geopolitičke prednosti, međunarodni kredibilitet zemlje i naroda.

Differentia specifica Balkana su latentna nestabilnost i konfliktni kapacitet čiji su istovremeni i uzrok i posledica neadekvatne granice. Koristeći ovaj termin S. Hantingtona, autor argumentovano tvrdi da one proističu iz „balkanskog subporetka” koji se menja usled evropskih i svetskih geopolitičkih lomova – mahom posle velikih oružanih sukoba. Tako su nastale ne samo spoljašnje, već i unutrašnje granice i u monarhističkoj i u titoističkoj jugoslovenskoj državi. Njihova „neadekvatnost” rezultat je neprimenjivanja etničkog principa koji je trebalo da važi kao osnovni i samo za konstitutivne narode. Destabilizujuća i konfliktna priroda republičkih granica došla je do izražaja kada su prilikom rastakanja Jugoslavije one prerasle u međudržavne granice, naglašenih fragmentacionih, barijernih i centrifugalnih odlika. U radu se detaljno analizuju najočigledniji primeri selektivnog odabira principa razgraničenja, katastrofalne posledice presecanja etničkih prostora i uticaj neadekvatnih granica na izazivanje rata i recentnu disfunkcionalnost postjugoslovenskog dela Balkana. Stoga se predlaže revizija podele postjugoslovenskog prostora i novoformiranih granica. Ona bi se izvršila u skladu sa etničkim principom kao osnovnim, vlasničko-istorijskim principom kao dodatnim i uz korišćenje brojnih korektivnih principa prilikom konačne delimitacije i demarkacije. Formiranje novih, konsekventnih granica predstavljalo bi preduslov trajnije stabilizacije Balkana.

У раду се прати историјски развој геополитике – од појаве њене претходнице политичке географије крајем 19. века, до неокласичне и постмодерне геополитичке мисли у првим деценијама 21. века. Еволуција геополитике подељена је на пет фаза и шесту у коју улази упоредо са мултиполаризацијом света. Анализа подразумева контекст преобликовања глобалних односа, најзначајније геософске правце (геодетерминизам, геопосибилизам, геонихилизам...), кључне теоријско-концепције поставке, корифеје научне и практичне геополитике... Аутор сматра да је савремена геополитика постала самостална наука и то доказује њеним обухватним предметом проучавања, комплексном дефиницијом, специфичним методолошким апаратом, аутентичним геополитичким методом и поделом на бројне дисциплине и субдисциплине. Истичући да је на Балкану геополитика егзистенцијално важна, констатује да она у српској науци није довољно заступљена.

Različiti koncepti preuređenja sveta postojanje i ulogu države percepiraju na drugačije načine. Autor je pažnju posvetio tipovima država u civilizacijski zasnovanom svetskom sistemu i u njemu je posebno analizirao Srbiju kao tipičan primer tzv. rastrzane zemlje. Polazeći od Hantingtonovih teorijskih postavki, izdvojio je tri osnovna postulata „rastrzavanja“ i dokazao da je taj proces u velikoj meri „načeo“ Srbiju. U radu su analizirani glavni preduslovi i faktori koji pogoduju civilizacijskom i geopolitičkom preobraćanju Srbije – viševekovna porobljenost, balkanski geografski položaj, perifernost na zapadu pravoslavnog sveta, uplivi drugih religijskih uticaja, prinudno etno-versko konvertitstvo... Najintenzivniji atak na srpski nacionalni identitet trajao je tokom monarhističke i titoističke hibridne jugoslovenske državne tvorevine. Stoga su danas srpski narod i srpske zemlje demografski desetkovani, prostorno smanjeni, politički-teritorijalno fragmentirani i geopolitički dezorijentisani. Uprkos negativnim iskustvima, i posle nestanka Jugoslavije sa političke karte, u Srbiji je i dalje veoma prisutan neojugoslovenski ideološki mutant. Njegovi zagovornici, po pravilu, zalažu se za konverziju Srba iz Pravoslavne u Zapadnu civilizaciju, što kao posledicu proizvodi podeljeno i konfliktno društvo.

Posle samoproglašenja tzv. nezavisnog Kosova, usledio je proces priznavanja tog čina. U radu je on podeljen na četiri faze, koje se dovode u vezu sa relativnim slabljenjem SAD i jačanjem Rusije i Kine. Posle „buma“ 2008. godine, broj država koje su priznale tzv. kosovsku nezavisnost počeo je da opada, a u poslednjoj fazi pojavila su se i prva povlačenja priznanja. U tom kontekstu, autor konstatuje da Kosovo i Metohija postaju indikator novog bipolarizma: države koje su tzv. nezavisno Kosovo priznale svrstavaju se u proatlantistički „blok“, a one koje nisu – u antiatlantistički. Stoga SAD, radi potvrde svog kredibiliteta, žure da postignu „brzo rešenje“ koje podrazumeva članstvo tzv. nezavisnog Kosova u UN. S druge strane, Srbija bi „zamrznutim konfliktom“, uz podršku Rusije i Kine, mogla da odloži rešenje do boljih međunarodnih prilika.

Teorijsko i praktično poimanje značaja prostora kretalo se između dve krajnosti - od dugotrajne fizičkogeografsko-determinističke apsolutizacije do nihilističkog pristupa u savremenoj tehnološko-determinističkoj epohi. Iako je njegova uloga transformisana, prostor je ostao jedan od ključnih činilaca moći. Budući da srpski prostor ima najveću površinu i vanredno važan geopolitički položaj, on bi mogao da predstavlja strateški važnu srpsku komparativnu prednost na Balkanu i polazište u realizaciji nacionalnih interesa. Da bi se srpski nacionalni interes teritorijalizovao integralno, neophodno je vratiti u upotrebu pojam srpske zemlje koji je potisnut posle 1918. godine. Aktuelizacija tog pojma ima smisla jer od 1990-ih godina traje proces nove balkanizacije. Njen cilj je uspostavljanje veštačke i oročene (pseudo)ravnoteže na globalno važnom jugoistoku Evrope, i to stvaranjem takve političko-teritorijalne strukture koja će podrazumevati nasilno suzbijanje prostorne dimenzije potencijalno važne srpske uloge u budućim evroazijskim geopolitičkim sučeljavanjima.

Srpsko pitanje je istorijski nerešeno, veoma kompleksno i uglavnom geopolitički profilisano. Njegova geopolitička suština utemeljena je na respektabilnim činiocima moći kojima raspolažu srpske zemlje. To su: centralni položaj na Balkanu unutar koga se nalazi "geopolitički čvor” interesa velikih sila; relativna prostranost teritorije (u integralnim etničkim i istorijsko-geografskim razmerama); raznovrsni i sve traženiji prirodni potencijali; brojnost i kvalitativna svojstva stanovništva; vojno-strategijske prednosti; državotvorna i integrativna tradicija... Motivisani sopstvenim interesima, velike sile i srpski susedi nastoje da geopolitički kvalitet srpskih zemalja smanje ili preuzmu. Stoga je neophodno srpsko pitanje rešavati na geopolitički način i u skladu sa balkanskim projekcijama aktuelnih i konkretnih globalnih geopolitičkih koncepcija. Formiranje i borba za opstanak Republike Srpske jeste jedna faza u procesu srpskog državnog konstituisanja čije su integralno realizovanje trenutno onemogućile kako međunarodne okolnosti, tako i srpska nespremnost da svoje ciljeve artikulišu saglasno njima. Republika Srpska nastala je u fazi globalnog talasokratskog trijumfalizma i unipolarizma, kada se kroz proces "geopolitičke tranzicije’’ stvarala nova struktura Balkana. Na osnovu istorijskih klišea i novih geopolitičkih potreba, pobednik u Hladnom ratu identifikovao je Republiku Srpsku i Srbe uopšte kao protivnika. Kao posledica, nastali su brojni srpski geopolitički nedostaci i opasnosti za opstanak Republike Srpske. Shodno tome, perspektive Republike Srpske zavisiće od njene sposobnosti da nađe svoje mesto u budućim pomeranjima u hijerarhiji globalne moći, uklopi se u tokove kako evropskih integracija, tako i regionalizama, izbegne pogubne posledice "taoca” trojnog međusobnog sputavanja unutar BiH, očuva sadašnje i vrati oduzete statusne pozicije, artikuliše sopstvene geopolitičke prioritete usmerene na jačanje integrativnih veza sa Srbijom, Crnom Gorom, srpskim zemljama koje su ranije bile u sastavu Republike Srpske i Republike Srpske Krajine, te sa ostalim oblastima od posebnog geopolitičkog značaja.

Iako osporavana, geopolitika je i posle hladnog rata nastavila da odlučujuće utiče na odnose u svetu, profiliše interese moćnih činilaca i ima životnu važnost za male narode i zemlje. Geopolitičke konstante nastavile su da deluju slično vremenima kada su klasici ove discipline uspostavljali njene temelje, ali su u novim okolnostima sve više počele da utiču i brojne geopolitičke promenljive. U konkretnim regionima, kakav je Balkan, ukrštaju se geopolitički vektori velikih sila, među kojima jedna od glavnih jeste Rusija. Zbog mnogih međusobnih sličnosti etničkog, istorijskog i geopolitičkog karaktera, Zapad percepira Srbe kao „balkanske Ruse“, tj. kao svoje apriorne suparnike. Uspostavljanjem srpsko-ruske simbioze geopolitičkih interesa, moguće je postići obostrane koristi. Sa srpskim zemljama, kao balkanskim posrednikom, i budućom gasovodno-naftovodnom mrežom kao instrumentarijumom, Rusija ima pouzdano polazište za „demontiranje američkog mostobrana“ u Evropi/EU, za potiskivanje uticaja SAD, zauspostavljanje samostalnog evropskog pola moći i za njegovo kasnije integrisanje u evroazijsku ili evrorusku mega-integraciju. SAD nastoje da preventivnom (re)akcijom i stvaranjem tampon-zone od Baltičkog do Crnog i Jadranskog mora spreče to povezivanje Evrope/EU i Rusije. Shodno tome, srpski činilac na Balkanu tretiran je kao protivnik transgresije SAD, i od 1990-ih godina one sprovode teritorijalno sažimanje i fragmentaciju srpskih teritorija. U zajedničkom srpskom i ruskom interesu je da se spreči dalje slabljenje srpskog činioca, zaustavi indukovana geopolitička inercija separatističkih procesa u Srbiji i u budućnosti formira integralna srpska država, kao pouzdan garant stabilnosti Balkana.

Postmoderni globalni procesi prete da suoče Evropu sa dugoročnim zaostajanjem. Najakutniji problem je deficit prirodnih resursa, u prvom redu energenata. Uvozna zavisnost od nafte i gasa iz Rusije odrediće i evropsku geopolitičku budućtost. Trase naftovoda i gasovoda postavu predmet geopolitičkog sučeljavanja i instrument za ostvarivanje geopolitičkih interesa. Geopolitičke implikacije imaće i demografski procesi u Evropi. Nizak prirodni priraštaj i starenje autohtonog evropskog stanovništva, stvorilo je „demografsku prazninu“ za priliv mahom islamskih doseljenika. Budući da se integrisanje imigranata pokazalo neuspešnim, etnička struktura Evrope sve više će se menjati u korist muslimana, a time i geopolitička uloga Evrope.

Srbija je zadržala unutrašnju teritorijalnu podelu iz vremena „druge“ Jugoslavije, koja na njenu celovitost i koheziju deluje destruktivno. Stoga redefinisanje administrativno-teritorijalne strukture države nije samo pitanje bolje organizacije vlasti i decentralizacije, već po­treba zaustavljanja fragmentacije Srbije. Formiranje regionalne države od trinaest regiona, uključujući i njihov adekvatan ustavno-pravni status, doprinelo bi ostvarenju glavnog geoekonomskog i geopolitičkog cilja - ravnomernijem regionalnom razvoju i unutrašnjoj reintegraciji dr­žave. Ključni princip prilikom formiranja regiona bio bi funkcijsko-gravitacijski. Optimalna primena tog prin­cipa bila bi neophodna da bi se poništila barijernost i destruktivnost sadašnjih administrativnih međa.

EU je za teritoriju bivše Jugoslavije, bez Slovenije, ali sa Albanijom, osmislila geografski neadekvatan i geopolitički manipulativan pojam Zapadni Balkan. Cilj je bio da se prostor stabilizuje i rezerviše za evroatlantsku ekspanziju. Istovremeno, on je poslužio za proveru jedinstvenog delovanja EU prema izrazito heterogenom regionu. Prema predispozicijama, Srbija bi trebalo da bude lider Zapadnog Balkana, ali je njena moć umanjena zbog lošeg međunarodnog položaja. Posle prijema Hrvatske u EU odnosi će se znatno promeniti. Srbija postaće teritorijalno, demografski u ekonomski dominantnija. Za njeno „obuzdavanje“ i veštačko uravnotežavanje Zapadnog Balkana posle 2013., Zapad će još više instrumentalizovati islamskog činioca.

Srpske zemlje predstavljaju ključni geopolitički faktor na Balkanu. Njihova teritorijalna veličina, centralni geografski položaj i pripadnost Pravoslavnoj civilizaciji su potencijal koji ne odgovara interesima srpskih suseda i velikim silama Zapada. Stoga one primenjuju strategiju „obuzdavanja“ srpskog činioca, nastojeći da smanje njegovu moć. Autor uočava daje to uzrok kontinuiranog, a tokom 20. i početkom 21. veka naročito intenzivnog i sveobuhvatnog - rasrbljivanje Balkana. U radu se razmatra jedanaest ključnih načina rasrbljivanja, a geopolitičke posledice toga procesa jesu: smanjeni demografski potencijali srpskog naroda, sažimanje i fragmentacija srpskog prostora, ekonomska nerazvijenost i razvojna neperspektivnost, slabost države na unutrašnjem i spoljašnjem planu, gubitak „pasioniranosti“ za nacionalne ciljeve, (samo)poricanje nacionalnog identiteta...

Stvaranje i širenje evropske integracije (EU) uglavnom se shvata kao ekonomski i politički proces. Geopolitički aspekti su marginalizovani, iako su upravo oni imali presudan značaj. U teorijskom smislu, nastanak evropske integracije zasniva se na Heartland-Rimland koncepciji Hladnog rata, a u praktičnom geostrategijskom smislu ona je, zajedno sa NATO, predstavljala američki transatlantski „mostobran“ na zapadu Evroazije. Priprema integracije, njeno formiranje i proces širenja dokazuju postojanje geopolitičkih uzroka i posledica, koji nisu prestali da važe ni u postbipolarnoj epohi. EU i NATO su dve komplementarne organizacije, a njihove teritorijalne ekspanzije su i danas usaglašeni procesi. Uprkos tome, u prvoj deceniji 21. veka ranije potisnuti geopolitički interesi Rusije u Evropi su reaktivirani. Oni se zasnivaju na teorijskim postavkama neoevroazijstva, a sprovodiće se postepeno geopolitičkom upotrebom mreže gasovoda i naftovoda koji će snabdevati energetski zavisnu Evropu. U kontekstu sadašnjeg i budućeg američko-ruskog nadmetanja za pridobijanje Evrope pozicioniraće se Balkan, Srbija i srpske zemlje u celini.

Rad je posvećen analizi jednog značajnog elementa srpskog nacionalnog identiteta geopolitičkom identitetu. Polazeći od suštinske povezanosti naroda i prostora koji nastanjuje, razmatrana je srpska (samo)spoznaja u kontekstu primarne simboličke dualnosti Kopna i Mora. Shodno tome, iskonski srpski sakralnogeografski identitet jeste integralan, ali je on vremenom postao dominantno kopneni usled progona i prisilnog rasrbljavanja u primorju. Iz toga je proistekao savremeni srpski telurokratski geopolitički identitet. Ali, u kontekstu suparništva kontinentalnih (evroazijskih) i pomorskih (atlantskih) sila, srpske zemlje nalaze se unutar zone njihovog nadmetanja za globalni primat. Ta činjenica presudno utiče na definisanje savremenog srpskog geopolitičkog identiteta. Cilj rada je da prouči ne samo njegove osobine i strukturna svojstva, nego i nastojanja evroatlantskog pola (nad)moći da ga konvertuje i prilagodi svom talasokratskom geopolitičkom k0du. Destruktivne posledice toga procesa pred­met su zaključnih razmatranja u ovom radu.

Reafirmacija nacionalnog interesa, zasnovana na neorealističkom pristupu, podrazumeva uvažavanje i njegove prostorne dimenzije. Međutim, u postmodernom razdoblju selektivnost u teritorijalizaciji nacionalnog interesa postala je potpuno ogoljena. U radu je ovo pravilo anali­zirano na srpskom primeru, naročito posle destrukcije Jugoslavije. Onemogućavanje teritorijalizacije srpskog interesa sistematski sprovode zapadne sile, instrumentalizujući nove srpske susede i njihove ekspanzionističke ambicije. Taj angažman nije motivisan samo opštim globalističkim udarom na nacionalne identitete i države, već „obuzdavanjem“ srpskog činioca koji je percepiran kao tradicionalni proruski činilac na Balkanu.

Geotectonic descent along the Sava fault caused the obliquity of the Pannonian Basin to the southeast, and consequently, the orientation of more river flows towards that zone. At its centre is Belgrade, the place of confluence of the Sava and Danube, and the focal point of a wider area where even more of their important tributaries flow in, the Drina, Kolubara, Morava, Mlava, Tamiš, Tisa, Begej ... Along their river valleys the communications have been routed, linking the Central European Pannonian, Carpatho-Balkan, Vardar-Aegean and the Dinaric-Adriatic entities, and flow into the Belgrade region. The same directions have routed the continuous migration flows, civilization contacts and economic trends. Thus, the area of the Belgrade confluence have become a zone of multidimensional concentration of - population, settlements, roads, economy, trade, education, culture, political power. The Belgrade confluence area is characterized by distinctive geopoliticality because it is located at the contact of large strategic entities and hub of key strategic vectors. Traditionally, the primate had a northwest-southeast direction, which, at the same time, barraged a competitive northeast-southwest direction. The valleys of the Danube, Sava and Velika Morava are the primary „axis“ of these directions and their geopolitical functionis complemented by secondary passages, which also gravitate toward the southeastern of the Pannonian rim and Belgrade (Tisa, Drina, Kolubara ...). It is the geographical basis of forming the Balkan geopolitical hub – the historically continuous crossing of interests of the great powers. Therefore, the area of the Belgrade confluence has always been the subject of struggle for military-political-economic control. Along the Danube-Sava axis, there was a long fluctuation of the imperial transgresion-regression frontier, but there was also formed a central territory with the capital of the restored Serbia. Will the area of the Belgrade confluence remain the centre of the Serbian state and southeast of Europe or will again turn into a postmodern limes-split periphery of refeudalized Europe – this will be a key issue of its geopolitical future.

Although the whole century has gone since the First World War, the immediate cause and reasons for its beginning has been again in the centre, not so much of scientific objective research, but in the centre of contemporary, political changeable relativized research of those who were challengers and those who were induced. In the order of that aim are the efforts to rename the Sarajevo assassination, which is undoubtedly determined as the direct cause of the War, into its reason, which essence is much more complex. The real reason for the beginning of the First World War should be looked for in the confrontation of the great European and world powers – the process which had lasted at least half century before the War actually began. Basically there is an expansionism of two complementary Central European countries: the Austro Hungarian Empire and Germany. The Austro Hungarian Empire, in which the Slavs were majority, had been trying to strengthen the ethnical-political cohesion within its boundaries, while the foreign political aim was to penetrate to the Aegean port Salonika at the eastern Mediterranean. Serbia had been perceived as “disruptive factor”, especially after the expansion achieved in the Balkan’s wars. Germany, since it had united only in the second half of the XIX century, has been unsatisfied with the established colonial division of the world. It couldn’t be a concurrent to France, Great Britain and Russia such territorially squeezed in the Central Europe. Because of that, Germany had decided to take “Drang nach Osten” as its geopolitical and geoeconomical orientation (“The Bagdad Idea”). The realization of this plan would represent the continental competition to the Great Britain marine “The Big Imperial Way” and the cutting the Britain imperia into two parts. In that context, Serbia was identified as “The Gatekeeper of the Orient” to the British, and to the Germans was the only obstacle on its “strategic diagonal” from the North Sea to the Persian Gulf. Preparing for the War, the great powers, in accordance with their own geopolitical and geoeconomical interests, included small countries in their military alliances, which they formed many years before the 1914.

Uključivanje u međunarodne integracije jeste jedno od najvažnijih pitanja naroda i države. Pogrešan izbor može da ima negativne posledice koje će trpeti buduće generacije. Katastrofalan bilans članstva srpskog naroda i srpskih zemalja u dve jugoslovenske državne tvorevine obavezuje na kritičku analizu opravdanosti ulaska u treću supranacionalnu integraciju za poslednjih stotinak godina – u Evropsku uniju. Shodno tome, u radu se izdvajaju tri ključna integraciona kriterijuma: logičnost redosleda integracije, civilizacijsko-geopolitička kompatibilnost integracije i dugoročna perspektivnost integracije. Oni se ocenjuju sa stanovišta srpskih interesa, a potom analiziraju i u kontekstu alternativnih, evroazijskih integracija.

Važna faza u ostvarivanju multipolarne neoevroazijske koncepcije jeste formiranje antiatlantističkih „osovina prijateljstva“ Rusije sa ključnim zemljama, te geopolitičkih vektora prema važnim regionima duž evroazijskog oboda. Budući da u originalnoj koncepciji nije predviđen, u radu se predlaže uspostavljanje vektora prema Balkanu zbog važnosti ovog regiona u čijem se prostoru tradicionalno sučeljavaju talasokratske i telurokratske sile. Analizirajući zemlje Balkana sa stanovišta neoevroazijskih kriterijuma, autor smatra da je ruski favorit za ishodište balkanskog vektora Srbija. Kako njeni prostorni, demografski, resursni, ekonomski, vojni i drugi kapaciteti jesu respektabilni, ali ipak nisu dovoljni, sugeriše se da je za ovu veoma zahtevnu geopolitičku misiju dugoročno neophodno računati na integralne srpske zemlje.

Nestabilnost Balkana je neupitna činjenica i obično se pripisuje nasleđenim antagonizmima lokalnih naroda i država. Prava istina, u stvari, jeste da ona uglavnom proističe iz suprotstavljenih interesa velikih sila. Budući da je već stotinak godina na Balkanu dominantan Zapad, u radu se postavlja i dokazuje teza da upravo atlantizam generiše balkansku konfliktnost. Shodno tome, autor smatra da pacifikacija i stabilnost može da proistekne iz deatlantizacije Balkana. Ona podrazumeva primenu neoevroazijske koncepcije kako prekid dominacije SAD i uspostavljanje multipolarnog poretka na globalnom planu, tako i suzbijanje hrvatskog i albanskog činioca kao atlantističkih eksponenata na balkanskom planu. Istovremeno, nužno je da se neoevroazijski geopolitički vektor usmeri ka srpskim zemljama, zaustavi njihovo „obuzdavanje“ i omogući konstituisanje integralne srpske države kao garanta trajnije stabilnosti Balkana.

Migracije iz severne Afrike i sa Bliskog Istoka uzbunile su čitav svet, a neposredno uzdrmale same temelje EU. Posle prvog iznenađenja, usledile su analize koje su se uglavnom bavile brojem i strukturnim svojstvima migranata, pravcima njihovog kretanja, humanitarnim pitanjima, političko-bezbednosnim posledicama... Međutim, razmatranje uzroka migracija zadržalo se samo na „vidljivom delu spektra“. U ovom radu autor „Novu Veliku seobu na­roda“ smatra samo posledicom i ponire u suštinu uzroka koji su je izazvali. Pronalazi ih u geopolitičkom značaju Bliskog Istoka kao „srca“ islamskog sveta, koji nastoji da marginalnu poziciju transformiše u funkciju globalnog geopolitičkog središta, a dosadašnji status objekta pretvori u ulogu respektabilnog subjekta u svetskim poslovima. Migracije su rezultat destabilizacije izazvane pokušajima SAD i drugih velikih sila da to onemoguće.

Opadanjem relativne moći SAD i Zapada dovedeni su u pitanje teorijsko-koncepcijski i praktični temelji na kojima je (bila) zasnovana njihova svetska dominacija. U radu se preispituju zakonitosti klasične geopolitike i zaključuje da su se pojavili novi globalni akteri, te da „glavna geopolitička nagrada“ (Bžežinski) više nije samo Evroazija, već čitava Planeta. Shodno tome, „osovinska oblast“ pomera se izvan evroazijske kontinentalne unutrašnjosti, a Heartland-Rimland model može i dalje da važi, ali u promenjenim prostornim, civilizacijskim i geopolitičkim koordinatama. Budući da je porastao geopolitički kapacitet „probuđenog islama“, autor izdvaja Islamski Heartland i dokazuje zašto on postaje globalno geopolitičko središte. Shodno tome, „ostatak sveta“ činiće Globalni Rimland, čiju će labavu koheziju, uprkos suprotstavljenim interesima njegovih vodećih sila, održavati „islamska opasnost“.