Dr Ljubiša Despotović-predsednik Naučnog veća

U radu ćemo nastojati da definišemo geopolitički položaj Srbije i srpskog naroda na Jugoistoku Evrope, njegova osnovna obeležja i složenost. Takođe, nastojaćemo da što preciznije odredimo geopolitički identitet Srba, kao važno nacionalno i geopolitičko obeležje koje na objektivan način utiče na sveukupnu percepciju njenog geopolitičkog određenja i spoljnopolitičkog ponašanja u trusnom balkanskom pojasu. Osobito ćemo se potruditi da na osnovu geopolitičkog identiteta i geopolitičkog položaja Srbije i Srba ostvarimo razložnu i argumentovanu kritiku aktuelnog teksta Strategije nacionalne bezbednosti Srbije, veoma važnog strategijskog dokumenta koji utiče na opštu percepciju problema nacionalne sigurnosti i konkretna rešenja kroz pitanja njene bezbednosti.

U radu ćemo nastojati da prikažemo kontinuitet anglosaksonskih geopolitičkih doktrina i strategije američkog osvajanja i militarizacije istočne i jugoistočne Evrope u vremenskom kontinuitetu od početka Hladnog rata do danas. Da bismo razumeli i adekvatno odgovorili na temu i predmet istraživanja, uvodni deo rada posvetićemo ključnim anglosaksonskim geopolitičkim doktrinama koje su temelj američke strategije, unutrašnjepolitičkog ustrojstva i spoljnopolitičkog nastupanja. Potom ćemo analizirati hladnoratovsku podelu sveta kako bismo locirali primenu geopolitičkih doktrina u američkom strategijskom nastupanju na evroazijskom kontinentu i razloge za progresivnu militarizaciju sveta. Na kraju ćemo analizirati savremene tokove u međunarodnim odnosima kako bismo ukazali na kontinuiranu primenu i inoviranje anglosaksonskih geopolitičkih doktrina s posebnim osvrtom na efekte američkog delovanja prema Srbiji i srpskom narodu.

U uvodu rada analiziraćemo karakter agresije na SR Jugoslaviju i imperijalne interese koji iza nje stoje. U nastavku ćemo se fokusirati na odnos između upotrebe disimetričnih i asimetričnih sredstava u međunarodnim odnosima. Disimentrične nadmoći Atlantista demonstrirane u brutalnoj agresiji prema SR Jugoslaviji i kreativnoj upotrebi asimetričnih sredstava naše strane kao odgovora na ispoljenu agresiju, te civilna, vojna, infrastrukturna i ekonomska razaranja naše zemlje. U radu ćemo na kraju dati kratak komentar upotrebljenih asimetričnih odgovora naše zemlje i njihov učinak, kao i pobrojati posledice navedene agresije NATO pakta, zemalja EU i SAD.

U radu ćemo nastojati da prikažemo kinesku diskretnu geopolitiku nastupanja prema regionu Istočne i Jugoistočne Evrope, a u sklopu nje naročito prema Balkanu i Srbiji definišući takvu politiku kao strateško partnerstvo. Diskretna geopolitika strpljive i postepene infiltracije u označene regione Evrope ići će klasičnom metodologijom geopolitike: u prvom koraku kroz ekonomsko finansijske aranžmane i saradnju, a zatim preko sve narastajućeg političkog uticaja, da bi se na kraju naročito prema Srbiji produbila u smeru bezbednosne i vojne saradnje, koja će tek u narednom periodu dobijati na značaju i intezitetu.

Radoslav Gaćinović, „Nasilje nad Srbima u XX veku – uzroci i posledice“, knjiga 1. i 2, Evrobuk, Beograd, 2017.

U radu ćemo nastojati da izvršimo analizu aktuelnih procesa energetskog prekomponovanja odnosa moći između EU i Ruske Federacije, i njihov uticaj na kvalitet ukupnog ekonomskog, političkog i geopolitičkog položaja Srbije. Značaj tih procesa ogleda se i u tome što snažno utiče ne samo na spoljnopolitičke prioritete Srbije, već i na unutrašnje odnose. Koliko ti odnosi utiču na produbljivanje novih podela i unutar nacionalnih konfrontacija. Da li je gradnja gasovoda Južni tok samo izvanredna šansa za ekonomski napredak i razvoj Srbije ili će poslužiti za još dublju podelu srpskog društva na one snage koje su opredeljene za Evroatlanske integracije ili pak za tešnju i konkretniju saradnju sa Rusijom i Evroazijskom geopolitičkom strukturom.

U radu ćemo nastojati da definišemo geopolitičke aspekte koji su omogućili i otvorili značajan prostor za delovanje sledbenika radiklanog (militantnog) islama u cilju realizacije svojih intresa. U tom pogledu ukazaćemo na bezbedonosne rizike i opasnosti koje realno prete da ugroze krhki mir u regionu i pretvore ga u ponovno poprište međunacionalnh sukoba koji na ovom prostoru uvek imaju direktnu versko- konfesionalnu osnovu ali i inspiraciju. Posebno ćemou radu istaćiopasnosti koje prete po nacionalne i državne interese Srbije i Republike Srpske.

Deo političara i istoričara tvrdi da od obaveštajnih službi nema nikakve koristi, da su skupe, nelojalne, nemaju realnog uticaja na politiku svojih država, slikaju svet u iskrivljenom svetlu, kreatore politike plaše izmišljanjem neprijatelja i režiranim događajima, urušavaju demokratske vrednosti, da su kao birokratske organizacije više zauzete svojim preživljavanjem i održavanjem privilegovanog statusa nego iskrenom brigom za izvršavanje poverenih zadataka, nekompetentne da se suoče sa savremenim bezbednosnim izazovima, rizicima i pretnjama itd. Sa svoje strane, obaveštajne službe odgovaraju da su nemoćne pred ovakvim klevetama, s obzirom da priroda njihovih aktivnosti ne dozvoljava javnu debatu zbog čega njihovi uspesi ostaju skriveni u senci neuspeha, neretko praćenih katastrofalnim žrtvama, materijalnim razaranjima, narušavanjem reputacije matične države ili diplomatskih odnosa. Dakle, pored pitanja cui bono (ko od njih ima koristi?), sve češće se postavlja pitanje – ima li od njih uopšte koristi? Polazeći od karaktera savremenih bezbednosnih pretnji i činjenice da će svi budući obaveštajni neuspesi u pogledu ljudskih žrtava i materijalnih razaranja biti sve teži i skuplji, u radu ćemo ukazati na neke od uzroka koji uslovljavaju obaveštajne neuspehe, greške i promašaje kako bi se shvatilo zašto uprkos visokoobrazovanim kadrovima, primeni najsavremenijih naučno-istraživačkih metoda i tehničko-tehnoloških sredstava obaveštajne službe doživljavaju neuspehe.

U radu ćemo nastojati da markiramo neke aspekte meke moći koji su kod domaće pseudo elite proizveli politiku nezameranja prema moćnicima iz Vašingtona i Brisela, a koja je posledičila okupacijom naše Južne pokrajine koja u raznim svojim aspektima traje i danas. Takođe nastojaćemo da analiziramo i značajne geopolitičke činioce koji su doveli do agresije na tadašnju SR Jugoslaviju i posledice koje je ona proizvela na međunarodni položaj Republike Srbijei naročito KiM-a. Na kraju rada ćemo analizirati projekat stvaranja Velike Albanije i moguće pravce razvoja sadašnje situacije kao i politiku koju bi državni vrh Srbije trebao da kreira u narednom periodu a koja bi vodila očuvanju državnog jedinstva i teritorijalne celovitosti Srbije.

Ovaj rad kritički analizira različite konceptualne pri­stupe u teorijskom tretmanu moderne države. Izlažući nedostat­ke veberijanskog pristupa državi, fokus se pomera sa države kao kreatora pravila i ekskluzivne upotrebe nasilja za poštovanje odluka koje donosi na mnogobrojne forme interakcije više zasebnih sistema karakterističnih za svako ljudsko društvo. U tom smislu država ima i ograničenu autonomnost koja nije fiksirana. Uvažavajući podelu na despotsku i infrastrukturnu moć dr­žave, rad takođe analizira i odnos državnog kapaciteta i demo­kratke, odnos između državnog, političkog i administrativnog kapaciteta, uticaj procesa globalizacije na državne kapacitete i suverenost, te, konačno, istražuje važnost vertikalnog i horizontalnog legitimiteta za klasifikovanje na slabe i jake država. Rad se zaključuje sa naglašavanjem međusobno osnažujuće relacije između nivoa državnog kapaciteta i nivoa demokratije, sa afirmacijom uloge države i u eri globalizacije i sa pozicioniranjem odnosa država-društvo kao esencijalnog za razumevanje državnog delovanja.

U radu se nastoji pokazati kako se i na koji način vrši aktuelna razgradnja modela moderne nacionalne države u kontekstu procesa globalizacije i globalizma kao njegove ideološke podlo­ge. Razgradnja i razaranje nacionalne države u radu se analiziraju pre svega preko procesa njene denacionalizacije, desuverenizacije, i deteritorijalizacije, a jednim delom i kroz procese deindustrijalizacije i ekonomskog genocida. Takođe se teži objasniti priroda i konfiguracija novog svetskog poretka koji se gradi na zgarištu nacionalne države kao njena alternativa, kako u domenu međunarodnih odnosa tako i na planu postnacionalne političke zajednice koja se nastoji vaspostaviti. U naznačenim procesima, takođe, dezintegrišu se i moderni nacionalni identiteti da bi njihovo mesto zauzeli manjinski etnički identiteti namirujući svoje teritorijalne apetite na račun desuverenizacije i deteritorijalizacije postojećih nacionalnih država.

Osnovna suština aktuelnih neoliberalnih procesa usmerena je ka demontaži ključnih institucionalnih kapaciteta mo­derne nacionalne države. U ovom radu osnovna teorijska analiza biće usmerena na procese ugrožavanja i demotaže bezbedonosnih kapaciteta nacionalne države. Globalizacijski trendovi otvorili su brojne i nesagledive krize, koje su počele kao finsijske, ekonomske, a sve više postaju političke odnosno bezbedonosne. Brojni su bezbedonosni rizici i sve teže je ostvariti kontrolu nad njima na nivou sistemskih kapaciteta nacionalne države.

In this paper we will attempt to show how modern nation-state model is jeopardized by current globalization trends to the extent that its institutions are being dissolved and fundamental functional framework is at risk. The dissipation of the state-centric order of Modernity has been advancing at an acute pace over the last few decades in the context of complex measures undertaken by neoliberal politics. The consequences of these processes are: challenged state sovereignty, institutional dissipation, destroyed economy base, threatened basic security, trend of identity re-coding, reduced spending on social welfare and the overall large-scale pauperization of citizens.

This paper attempts to examine mutual relations between pre-modern and modern forms of social capital, as well as their impact on the overall social capacities of a society in transition, as Serbian society is today. It also examines the relationship and the correlation between the so-called democratic values and civil society and the total flow of democratization of the modern political order emerging in Serbia. The ways a semi-peripheral and pseudo-modern society can, based on some pre-modern forms of social capital, build a community that should become modern and prosperous according to its projected capacities. And whether it is possible to build and adopt the values that raise the capacity of the democratic political system and the general level of political culture in Serbia through political socialization and interiorisation.

Model stvaranja sintetičkih nacija na državno-pravnom prostoru bivše Jugoslavije, doživeće svoju intenzifikaciju u prvim danima sloma SFRJ, priznavanjem državne nezavisnosti bivšim jugoslovenskim republikama. Posebno ćemo nastojati da u radu koncipiramo eksplikativni model sintetičkih nacija, koji kod nas nije dovoljno teorijski uobličen. Takođe ćemo nastojati da na primeru nastanka hrvatskog nacionalnog identiteta objasnimo kako dijahronijsku tako i sinhronijsku dimenziju i faktore njegovog stvaranja.

Rad se bavi komparativnom analizom modernističke, poznomodernističke i postmodernističke paradigme blagostanja. U tom smislu prvi deo rada, se bavi opštim konceptualnim profilisanjem koncepta blagostanja, države blagostanja i, konsekventno, politike blagostanja. Sledeći deo se bavi pozno-modernističkom politikom rizika i njegovim uticajem na reformulisanje drža­ve blagostanja u državu socijalnog investiranja. Finalni deo propituje postmoderno insistiranje na relevantnosti politike identita u dekonstruisanju onoga što se može označiti kao metanarativ blagostanja.

Predmet analize rada je ispitivanje fenomena neprijatelja kod hrvatskih nacionalista u prvoj polovini 20. veka kao jednog od najznačajnijih pitanja za ustaško poimanje konsolidacije hrvatskog identiteta u eksternom i internom funkcionisanju Nezavisne države Hrvatske. Cilj rada je da prikažemo razvoj antisemitizma među hrvatskim političarima od neprijatelja hrvatstva do „smrtnog neprijatelja“ svih Hrvata. Ovaj ideacioni razvoj definiše političko polje u kojem su se dešavala nasilja, masovni progoni i genocid. Na žalost, analiza i zakljuci ne garantuju nestanak antisemitizma u budućnosti na prostoru Hrvatske.

U radu će biti razmatrani istorijski tokovi konstrukcije nacionalnih identiteta u vremenima njihovog intenzivnog nastanka i konsolidacije kao faktora integracije moderne nacionalne države. Takođe biće razmatran i aktuelni kontekst i procesi razgradnje srpskog nacionalnog identiteta kao ultimativnog uslova za evrointegracije Srbije. U radu će se takođe analizirati i dvostruki standardi međunarodne zajednice u podršci izgradnje sintetičkih nacija na prostoru bivše Jugoslavije.

U radu će biti naznačena geopolitička pozicija Republike Srpske u kontekstu šireg položaja cele BiH ali i regiona Balkana, kao važnog mostovskog dela Rimlanda. Posebno ćemo analizirati potencijalna geopolitička žarišta kao konstantne pretnje fragmentaciji i nestanku ovog srpskog državnog entiteta, a koje dolaze kako od regionalnih tako i od globalnih vanbalkanskih geopolitičkih sila. Poseban deo rada biće posvećen analizi bezbednosnih rizika, kako onih kojih se tiču pravno-institucionalnog uređenja BiH i Republike Srpske, tako i one koja dolazi iz aspekta delovanja EU i tzv. Visokog predstavnika, pa do klasičnih pretnji terorizmom koji je inspirisan islamskim verskim radikalizmom i organizovan odmilitantnih islamskih pokreta poput Isila i Al Kaide.

U radu ćemo nastojati da analiziramo faktore nacionalne (ne)moći Srbije u kontekstu politike nacionalne bezbednosti. Glavni akcenti analize biće usmereni na po nama dva ključna segmenta nacionalne moći, uticaja političkih elita koje bi trebalo da definišu, organizuju i odgovorno kontrolišu sprovođenje mera i aktivnosti na zaštiti vitalnih interesa nacije i države i uvećanja kapaciteta nacionalne moći, kao i geopolitički kontekst koji u velikoj meri opredeljuje procene, poteze i mere u definisanju politike nacionalne bezbednosti Republike Srbije.

Power and inequality have been established as dominant postulates of liberal political and economic constitution, as the highest values around which its political-economic essence is being constituted. Nevertheless, there are numerous myths which surround this hidden core of liberal political practice. This essay will provide an analysis of various liberal myths: from liberal state, through the connection between liberalism and democracy, to globalization. In the second part of this essay, the focus will be on Serbia and its modern history regarding “implementation” of liberal ideology and its practices.