Andrea Puhalić

U radu je predstavljena komparativna analiza etičkog kodeksa Saveza regionalnih udruženja stručnih radnika u socijalnoj zaštiti RS, u odnosu na međunarodni etički kodeks socijalnog rada sa jedne, te etičke kodekse udruženja socijalnih radnika Srbije, Hrvatske i Slovenije. Cilj rada jeste utvrditi prednosti i nedostatke nacionalnog etičkog kodeksa u odnosu na univerzalne sa jedne, i nacionalne etičke kodekse država u okruženju sa druge strane, a sve u pravcu njegove revizije i daljeg razvoja. Komparativnom analizom nacionalnog etičkog kodeksa Republike Srpske, sa Etičkim dokumentom Međunarodnog udruženja socijalnih radnika, Kodeksom profesionalne etike socijalnih radnika Republike Srbije, Etičkim kodeksom socijalnih radnica i socijalnih radnika u djelatnosti socijalnog rada, i Kodeksom etike socijalnih radnika i radnica Slovenije, došli smo do nekoliko osnovnih zaključaka o nedostatcima nacionalnog etičkog kodeksa, koji zahtijevaju revidiranje: 1) struktura ima obilježja tradicionalnog pristupa profesionalnoj etici kao etici dužnosti; 2) ne zasniva se na socijalnoj pravdi, u dimenziji dužnosti kritičkog odnosa i društvenog djelovanja protiv nepravednih politika i praksi; 3) ne razrađuje u dovoljnom obimu niti sadržaju načelo ljudskih prava u odnosu prema korisnicima; 4) ne prepoznaje obavezu supervizijske refleksije u slučaju stručne dileme u profesionalnoj praksi, kao ni odgovornost za razvoj etičke kompetencije socijalnog radnika; i 5) nema načelo dostupnosti, kao ni bilo koji element profesionalne samoreguacije.

U radu se utvrđuju specifičnosti i značaj filozofskoteorijske osnove etike socijalnog rada. Cilj je identifikovati osnovne pristupe etici socijalnog rada, dominantne filozofskoetičke teorije na kojima se temelje, kao i konkretne implikacije elemenata ovih teorija na profesionalnu praksu i obrazovanje za socijalni rad. Zaključi dobijeni teorijskom analizom i sintezom ukazuju na dva osnovna pristupa etici socijalnog rada, u zavisnosti od prirode etičkih teorija na kojima se temelje: 1) na principima zasnovan pristup, čiji je najdominantniji predstavnik Kantova etika dužnosti, i 2) pristup fokusiran na moralni karakter i odnos, u okviru kojeg je analizirana Aristotelova etika vrline, kao jedna od najaktuelnijih etičkih teorija u socijalnom radu. Iako zaključci ukazuju na veći nivo komplementarnosti etike dužnosti tradicionalnoj praksi i obrazovanju za socijalni rad, kao i veći stepen komplementarnosti etike vrline humanističkoj praksi i savremenom pristupu obrazovanju, obje otvaraju važne dileme i daju smjernice za neprestani razvoj etike socijalnog rada i etičnosti socijalnog radnika.

U radu se utvrđuju obilježja i vrste vrijednosti u socijalnom radu, te se razmatraju implikacije ovih obilježja na etički kompetentnu profesionalnu praksu socijalnog rada. Cilj je identifikovati osnovne elemente konceptulanog određenja vrijednosti u socijalnom radu kako analizom različitih pristupasamom pojmovnom određenju, tako i analizom odnosa vrijednosti sa srodnim konceptima principa, standarda i etike. Iz takve analize proizilaze i različite klasifikacije vrijednosti, pri čemu dvije osnovne podjele razdvajaju lične, profesionalne i društvene vrijednosti sa jedne, odnosno vrijednosti cilja i vrijednosti sredstava u socijalnom radu sa druge strane. Zaključci dobijeni teorijskom analizom i sintezom ukazuju na sljedeća osnovna obilježja vrijednosti u socijalnom radu: koncepcije dobra, poželjnog, ideali kojima se teži; opšti konstrukti; relativnost osnovnog predznaka vrijednosti - socijalni konstrukti; kognitivnii emocionalni konstrukti; relativnotrajni i hijerarhijski organizovani idealiutiču na procjenu i odlučivanje u socijalnom radu iako ne određuju direktno ponašanje pojedinca, ukazuju na ,,prioritet u sklonostimaˮ odnosno predstavljaju pozitivan stav u odnosu na djelovanje na određeni način. Ovakva obilježja vrijednosti ukazuju na njihove različite vrste i porijeklo, kao i snažan uticaj na opažanje, razumijevanje, zaključivanje i odlučivanje socijalnog radnika u profesionalnoj praksi. S tim u vezi, poznavanje ličnih, profesionalnih i društvenih vrijednosti socijalnog radnika, kao i stalna refleksija na njihov odnos sa najboljim interesom i perspektivom korisnika izdvaja se kao jedan od osnovnih preduslova profesionalno kompetentne prakse socijalnog rada.