POLOŽAJ BUGARSKE NACIONALNE MANJINE I PROCES PRISTUPANJA SRBIJE EVROPSKOJ UNIJI

Nada Raduški

Sažetak

U radu se na osnovu analize popisno-statističkih podataka proučava razvoj, položaj, socioekonomske i etnodemografske karakteristike pripadnika bugarske nacionalne manjine u Srbiji. Prateći i komparirajući rezultate sukcesivnih državnih popisa stanovništva, sagledani su depopulacioni trendovi u demografskom razvitku bugarske nacionalnosti, čiji se broj smanjio za preko tri puta od Drugog svetskog rata do danas, kao rezultat višedecenijskog opadanja stope fertiliteta, starenja stanovništva, migracija, etničke alternacije i drugih faktora. Pored brojnosti i prostornog razmeštaja, u radu se istražuje i starosna, obrazovna i ekonomska struktura stanovništva, kao važnog indikatora položaja i socio-kulturne razvijenosti bugarske nacionalnosti. Od značaja je i analiza popisnih rezultata o maternjem jeziku kao bitnom etnokulturnom obeležju za realizaciju određenih manjinskih prava u različitim sferama društvenog života. Drugi deo rada odnosi se na pravni i politički položaj pripadnika bugarske manjine kroz prizmu srpsko-bugarskih odnosa, imajući u vidu uticaj regulisanja statusa i poštovanja manjinskih prava na regionalnu saradnju i bilateralne dogovore Srbije i Bugarske. Istovremeno, to je i važan uslov za evropske integracije i pristupanje Srbije EU, što implicira da unapređenje položaja nacionalnih manjina i dobri odnosi sa susedima, posebno onima čiji pripadnici kao nacionalne manjine žive u Srbiji, predstavlja prioritet spoljne politike Srbije. Istraživanja sprovedena tokom poslednje decenije ukazuju da su stepen i oblici zagarantovanih ljudskih i manjinskih prava bugarske nacionalne manjine u Srbiji dobro postavljeni, uz moguće dodatno poboljšanje mehanizama za njihovo ostvarivanje.

Reference

• Bugarski, Ranko. 2016. „Jezik, multikulturalizam i interkulturalizam.ˮ U Stanje i perspektive
• multikulturalizma u Srbiji i državama regiona, ur. Vojislav Stanovčić i Goran Bašić, 111‒118. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti i Institut društvenih nauka.
• Đurić, Vladimir, Darko Tanasković, Dragan Vukmirović, i Petar Lađević. 2014. Etnokonfesionalni i jezički mozaik Srbije. Beograd: Republički zavod za statistiku.
• Forum za etničke odnose. 2018. Izazovi manjinske politike u bilateralnoj i regionalnoj saradnji. Beograd:  FEO.
• Forum za etničke odnose. 2017. Nacionalne manjine u odnosima Srbije sa susedima. Beograd: FEO.
• Gateva, Eli. 2015. European Union Enlargment Conditionality London: Palgrave MacMillan.
• Haug, Werner, Courbage Youssef, and Paul Compton. 1998. “The demographics of national minorities in certain European states.ˮ Population Studies, Nо. 30/1998. Strasbourg:  Council of Europe Publishing.
• Ivanova, Cenka. 2007. „Status bugarskog jezika u Srbiji sa sociolingvističkog i lingvo-
• kulturološkog aspekta.”U Položaj nacionalnih manjina u Srbiji, ur. Vojislav Stanovčić,
• 571‒579. Beograd: SANU, Odeljenje društvenih nauka.
• Igrutinović, Milan. 2017. Srbija i Bugarska – Bilateralni odnosi i otvorena pitanja između Srbije
• i Bugarske u kontekstu pristupanja Srbije EU. Beograd: Centar za primenjene evropske studije – CPES.
• ISAC fond – Centar za međunarodne i bezbednosne poslove [ISAC]. 2013. Bugari u Srbiji i
• srpsko-bugarski odnosi u svetlu evropskih integracija Srbije. Beograd: ISAC fond i Friedrich Ebert Fondacija.
• Janjić, Dušan. 1996. „Sociološko-politikološki aspekti manjinske politike i zaštite manjina u SR
• Jugoslaviji.ˮ. U Položaj manjina u Saveznoj Republici Jugoslaviji, ur. Miloš Macura i Vojislav Stanovčić. Beograd: SANU, Odelјenje društvenih nauka.
• Miladinović, Zorica. 2010. „Beg od svog identiteta ili Bugari u Srbiji.” Danas. Poslednji pristup 27.08.2010. https://www.danas.rs/nedelja/beg-od-svog-identiteta-ili-bugari-u-srbiji.
• Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja RS [MPNITR]. www.openda-ta.mpn.gov rs.
• Minority News. 2018. „Bugarska počela prvo predsedav EU.” Minority News, br. 42.
• www.minoritynews.rs, str. 3.
• Minority News. 2018а. „U Evropskoj uniji nema malih I velikih.” Minority News, br. 42.
• www.minoritynews.rs, str. 4‒6.
• Minority News. 2019. „Proširenje Evropske Unije ostaje prioritet Bugarske.” Minority News,53. www.minoritynews.rs, str. 5‒7.
• Novaković, Igor, Žarko Petrović i Tijana Jakišić. 2013. „Odnosi Srbije i Bugarske, položaj
• bugarske manjine u Srbiji i proces evropskih integracija.” ISAC Policy Perspective. www.isac-fond.org.
• Organizacija za evropsku bezbednost i saradnju [OEBS]. 2012. Ljubljanske smernice za
• integraciju raznolikih društava.Visoki komesar za nacionalne manjine. Hag : OEBS..
• Papkočev. Georgi. 2012. „Bugarska manjina na putu Srbije ka EU.”. Politika. Poslednji pristup  20. 04. 2012. https://www.dw.com/sr/bugarska-manjina-na-putu-srbije-ka-eu/a-15899881.
• Pavlica. Branko, 1996. „Bugarska nacionalna manjina u Jugoslaviji.” U Položaj manjina u
• Saveznoj Republici Jugoslaviji, ur. Miloš Macura i Vojislav Stanovčić, 709‒722. Beograd: SANU, Odeljenje društvenih nauka.
• Raduški. Nada, 2007. Nacionalne manjine u Centralnoj Srbiji – etničke promene i demografski
• Razvoj. Beograd: Institut društvenih nauka.
• Raduški. Nada, 2011. „Demografske komponente nacionalnog identiteta.ˮ Srpska politička    Misao. 31 (1): 321‒336.
• Republički zavod za statistiku [RZS]. 2012. Popis stanovništva, domaćinstava i stanova 2011.godini u Republici Srbiji – Nacionalna pripadnost, podaci po opštinama i gradovima.ˮ. Knjiga 1. Beograd: Republički Zavod za Statistiku.
• Republički zavod za statistiku [RZS]. 2013. Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u 2011.
• godini u Republici Srbiji, Veroispovest, maternji jezik i nacionalna pripadnost. Knjiga 4, Beograd: Republički Zavod za Statistiku.
• Zakon o ratifikaciji Evropske povelje o regionalnim ili manjinskim jezicima [ZOREPORIMJ],
• „Službeni list Srbije i Crne Gore – Međunarodni ugovoriˮ, br. 18/2005.
• Zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina [ZOZPISNM], 2002. „Službeni list Savezne Republike Jugoslavijeˮ, br. 11/2002.
• Zakon o nacionalnim savetima nacionalnih manjina [ZONSNM], 2018. „Službeni glasnik Republike Srbijeˮ, br.72/2009, 20/14 – US, 55/14 i 47/2018.
• Zakon o službenoj upotrebi jezika i pisma [ZOSUJIP], 2018. „Službeni glasnik Republike Srbijeˮ, br. 45/1991, 53 i 67/1993, 48/1994, 101/2005, 30/2010 i 47/2018.